0109

90 Te cudowne czasy: Stalin i Nadia, 1878-1932

przewidujący surowe kary w oparciu o tekst Waszego listu¹ 7 sierpnia nowe prawo weszło w życie. Stalin był w stanie paniki, kiedy pisał do Kagano-wicza: Jeśli nie podejmiemy kroków w celu poprawy sytuacji, możemy stracić Ukrainę. Przyczyn tego stanu rzeczy dopatrywał się w słabości i naiwności swego szwagra Redensa, szefa ukraińskiego GPU, i Kosiora, miejscowego przywódcy partyjnego. W regionie „roi się od polskich agentów”, którzy są „znacznie silniejsi niż myślą Redens i Kosior”. Musiał zastąpić Redensa kimś twardszym.

* ^{1 1}

Nadia wróciła do Moskwy wcześniej, być może z powodu studiów, a może dlatego, że napięcie w Soczi stało się nie do zniesienia. Jej bóle głowy i brzucha nasiliły się. To z kolei mogło zwiększyć zdenerwowanie Stalina, lecz jego system nerwowy był znacznie odporniejszy. Listy Nadii nie zachowały się: może je zniszczył, może żadnych nie pisała, wiadomo jednak, że nastawiano ją przeciwko drastycznej polityce wobec wsi: „łatwo ulegała wpływom Bucharina i Jenukidzego”.

Woroszyłow przeciwstawił się Stalinowi, sugerując, aby całe Politbiuro sprzeciwiło się jego polityce. Kiedy ukraiński towarzysz nazwiskiem Kor-niejew zastrzelił złodzieja (prawdopodobnie głodującego chłopa), Stalin uważał, że nie powinien zostać ukarany. Ale Woroszyłow, wystąpiwszy nieoczekiwanie w roli obrońcy praworządności, zbadał sprawę, odkrył, że ofiarą był nastoletni chłopiec, i napisał do Stalina, by zatwierdził wyrok na Korniejewa, choćby miała to być tylko krótka kara więzienia. W dniu otrzymania listu, 15 sierpnia, rozgniewany Stalin zbeształ Woroszyłowa, rozkazał zwolnić Korniejewa i awansował go.¹³

Sześć dni po incydencie z Woroszyłowem, 21 sierpnia, Martemian Riu-tin, aresztowany wcześniej za krytykowanie Stalina, spotkał się z kilkoma towarzyszami, by uzgodnić z nimi tekst Odezwy do wszystkich członków partii, wywrotowy manifest z żądaniem usunięcia Stalina. Kilka dni później Riutin został zadenuncjowany przed GPU. Wystąpienie Riutina w tak krótkim czasie po sprawie Syrcowa-Łominadzego i wahaniach Woroszyłowa przeraziło Stalina. 27 sierpnia był już na Kremlu i spotkał się z Kaga-nowiczem. Być może wrócił też po to, by dołączyć do Nadii.¹⁴

Niezależnie od alarmującej sytuacji w kraju, sam stan jej zdrowia mógłby podkopać morale najsilniejszego człowieka. Była bardzo chora, miała

1

Chłopi nie tylko oddawali zboże na potrzeby industrializacji, lecz służyli także jako niewolnicza siła robocza. W tym samym tygodniu Stalin i Sergo, spędzający wakacje w Soczi, rozkazali Kaganowiczowi i Mołotowowi dostarczyć kolejne 20 000 robotników przymusowych, prawdopodobnie kułaków, do pracy w nowym przemysłowym mieście Magnitogorsku.