0216

192 Czystka: Jeżów truciciel, 1937-1938

katów stulecia, który osobiście zabił tysiące ludzi, zakładając czasem skórzany rzeźnicki fartuch, aby nie poplamić sobie munduru. Ale nazwisko tego potwora prześliznęło się przez palce historii. W teatrze stalinowskich procesów Błochin czai się w tle, rzadko jednak pozostaje poza sceną.² Zinowiew krzyczał, że to „faszystowska prowokacja” i błagał oprawców:

- Proszę, towarzysze, na miłość boską, zawiadomcie Iosifa Wissariono-wicza! Iosif Wissarionowicz obiecał ocalić nam życie!

Niektóre źródła twierdzą, że czołgał się i całował buty czekistom. Ka-mieniew oświadczył podobno: „Zasługujemy na to z powodu naszej niegodnej postawy na procesie” i powiedział Zinowiewowi, żeby zamilkł i umarł z godnością. Zinowiew dostał podobno takiej histerii, że jeden z funkcjonariuszy NKWD musiał zaciągnąć go do pobliskiej celi i tam zastrzelić. Skazanych zabijano strzałem w tył głowy.

Kule, ze spłaszczonymi czubkami, wydobyto z czaszek, umyto do czysta z krwi i perłowej materii mózgowej i wręczono Jagodzie, prawdopodobnie jeszcze ciepłe. Nic dziwnego, że przy takich okazjach Wyszyńskiemu zbierało się na mdłości. Jagoda opatrzył kule karteczkami z podpisem „Zinowiew” i „Kamieniew”, i przechował te makabryczne relikwie, zabierając je do domu i umieszczając z dumą w swojej kolekcji erotycznych zabawek i damskich pończoch.¹ Ciała poddano kremacji.

Stalin zawsze był zafascynowany zachowaniem swoich wrogów w tych decydujących momentach, napawając się ich upokorzeniem i klęską: „Człowiek może być fizycznie odważny, ale pod względem politycznym pozostawać tchórzem” - mawiał. Kilka tygodni później, podczas przyjęcia z okazji utworzenia WCzK, Pauker, stalinowski komediant, odegrał ostatnie chwile i błagania Zinowiewa. Ku hałaśliwej uciesze Wodza i Jeżowa pulchny, ściśnięty gorsetem i łysy Pauker został wywleczony z pokoju przez dwóch przyjaciół odgrywających role strażników. Później odtworzył krzyki Zinowiewa: „Na miłość boską, zawiadomcie Iosifa Wissarionowicza!” i zaimprowizował jeszcze jedną scenę. Pauker, który sam był Żydem, specjalizował się w opowiadaniu Stalinowi żydowskich dowcipów z odpowiednim akcentem i mimiką. Teraz połączył jedno z drugim, parodiując Zinowiewa wznoszącego ręce do nieba i zawodzącego: „Usłysz mnie, o Izraelu, Pan jest naszym Bogiem, Pan jest jeden!”.²

1

Kiedy został aresztowany, kule znaleziono wśród jego rzeczy osobistych i przekazano Jeżowowi, który też przechował je aż do swojego upadku.

2

Jest mało prawdopodobne, by Zinowiew recytował Szemę, najświętsze hebrajskie wyznanie wiary, ponieważ, jak wszyscy Żydzi wśród bolszewickich internacjonalistów, odszedł od religii; mógł jednak zapamiętać modlitwę z dzieciństwa.