0220

196 Czystka: Jeżów truciciel, 1937-1938

Łakoba nie chciał przenosić się do Moskwy ze swego rajskiego lenna. Choć był lojalny wobec Stalina, wolał odgrywać wielkodusznego gospodarza w kurortach Abchazji niż torturować niewinnych w piwnicach Łubianki. Ale jego odmowa zwróciła uwagę Stalina na rządy klanu Łakoby w Abchazji, którą Łakoba chciał przekształcić w pełnoprawną republikę radziecką, co było niebezpieczną ideą w wielonarodowym ZSRR. Nie było większego „księcia” od Łakoby. Stalin zakazał już używania abchaskich nazw w tym jego lennie i pokrzyżował plan nadania Abchazji wyższego statusu.

Trzydziestego pierwszego października Stalin wrócił do Moskwy, gdzie zjadł obiad z Łakobą. Wydawało się, że wszystko jest w porządku - ale nie było. Kiedy Łakoba wrócił do Abchazji, Beria zaprosił go na kolację do Tyflisu. Łakoba odmówił, lecz zatelefonowała matka Berii i ponowiła zaproszenie. Zjedli kolację 27 grudnia, a później poszli do teatru, gdzie Ła-kobę chwyciły mdłości. Po powrocie do hotelu usiadł w oknie, jęcząc: „Ten gad Beria otruł mnie”.

O 4.20 Łakoba zmarł na „atak serca” w wieku czterdziestu trzech lat. Beria odwiózł trumnę pociągiem do Suchumi. Lekarze Łakoby byli przekonani, że został otruty, ale Beria rozkazał usunąć organy wewnętrzne, a później ekshumować i zniszczyć zwłoki. Członkowie rodziny Łakoby również zginęli, zadenuncjowani jako wrogowie ludu. Łakoba był pierwszym człowiekiem z kręgu Stalina zamordowanym na jego rozkaz. Trucizna, trucizna, jak napisał Stalin. Dał Berii wolną rękę w rozwiązywaniu spraw na Kaukazie. Wcześniej Beria odwiedził pierwszego sekretarza partii w Armenii, Agasi Chandżjana, który albo zabił się sam, albo został zamordowany. W całym Związku Radzieckim zaczęto wykrywać spiski „szkodników” *, aby usprawiedliwić nieudolność i korupcję. Zegar odmierzał czas do wojny z Niemcami. Ale ponieważ na Dalekim Wschodzie rosło napięcie w związku z agresywnymi poczynaniami Japonii, a radzieccy „doradcy” walczyli w Hiszpanii, ZSRR właściwie już znajdował się w stanie wojny.⁷

* * *

Niedługo przed zagadkową śmiercią Łakoby Beria aresztował Papulię Ordżonikidzego, starszego brata Sergo, pracownika kolei. Beria wiedział,

* Na zachodniej Syberii odbył się regionalny proces pokazowy „szkodników” oskarżonych

0    próbę zamordowania miejscowego przywódcy, Eichego - i o próbę zamordowania Mołotowa podczas jego wcześniejszej wizyty w tym regionie. Jego kierowca zeznał, że zamierzał poświęcić się i zabić Mołotowa, wjeżdżając w przepaść, ale zawiodły go nerwy

1    zdołał tylko przewrócić samochód w błotnistej koleinie. Ta wyssana z palca historia niewątpliwie pocieszyła Mołotowa, który nie znalazł się na liście „ofiar” podczas procesu Zinowiewa.