0226

202 Czystka: Jeżów truciciel, 1937-1938

Kiedy Kaganowicz poinformował Stalina o tej „heroicznej denuncjatorce”, Stalin natychmiast postanowił ją wykorzystać.¹⁶

Dwudziestego pierwszego grudnia rodzina i palatyni bawili się aż do świtu na przyjęciu urodzinowym Stalina. Ale walki i spiski odcisnęły swoje piętno na reżyserze: pod wpływem stresu Stalin często zapadał na chroniczne zapalenie migdałków. Profesor Waledinski, specjalista sprowadzony przez Stalina z Macesty, dołączył do jego osobistego lekarza, słynnego Władimira Winogradowa, który przed rewolucją był wielką znakomitością w swojej dziedzinie i nadal mieszkał w domu pełnym antyków i pięknych obrazów. Pacjent przez pięć dni leżał na kanapie z wysoką gorączką, otoczony przez lekarzy i członków Politbiura. Profesorowie przychodzili dwa razy dziennie i czuwali przy chorym w nocy. Przed Nowym Rokiem Stalin wydobrzał już na tyle, by wziąć udział w przyjęciu, podczas którego cała rodzina tańczyła razem po raz ostatni. Kiedy lekarze odwiedzili go 1 stycznia 1937 roku, wspominał swoją pierwszą posadę meteorologa i wyczyny wędkarskie podczas syberyjskich zsyłek.

Ale pojedynek z Sergo znów zebrał żniwo, gdy Stalin przygotowywał najbardziej bezwzględne posunięcie od czasu kolektywizacji: masakrę partii leninowskiej.¹⁷

* * *

Stalin zaaranżował „konfrontację” pomiędzy Bucharinem a Piatako-wem na posiedzeniu Politbiura. Piatakow, energiczny kierownik przemysłu, który niebawem miał wystąpić jako gwiazda na własnym procesie, oskarżył Bucharina o działalność terrorystyczną, ale był teraz chodzącym świadectwem metod NKWD. „Żywe szczątki - powiedział Bucharin żonie - nie Piatakowa, ale jego cienia, szkielet z wybitymi zębami”. Mówił ze spuszczoną głową, próbując zasłaniać oczy rękami. Sergo popatrzył przenikliwie na swego byłego zastępcę i przyjaciela.

-    Czy twoje zeznanie jest dobrowolne? - spytał.

-    Moje zeznanie jest dobrowolne - odparł Piatakow.

Wydaje się absurdalne, że Sergo w ogóle zadał takie pytanie, ale zrobić coś więcej znaczyło porwać się na całe Politbiuro, gdzie ludzie pokroju Wo-roszyłowa wyżywali się w paroksyzmach nienawiści.

-    Twój zastępca okazał się kanalią pierwszej klasy - oznajmił mu Klim. - Musisz się dowiedzieć, co nam powiedział, sukinsyn!

Kiedy Sergo przeczytał podpisane zeznanie Piatakowa, „uwierzył i zaczął go nienawidzić”, ale nie była to dla niego radosna chwila.¹⁸

Stalin nadzorował przygotowania do zbliżającego się procesu „równoległego antyradzieckiego trockistowskiego centrum”, który był w rzeczywistości atakiem na Ludowy Komisariat Przemysłu Ciężkiego Ordżonikidzego,