104,105 bmp

?

Dyplomacja

h i morzach. W epoce niepokojów wewnętrznych brytyjskie stosunki u i - w i ii,'l rznę były wyjątkowo ustabilizowane. Jeśli chodzi o wielkie-kwe-.[ (. • XIX w. - interweniować czy nie, bronić status, quo czy współdziała przy dokonywaniu zmian - brytyjscy przywódcy nie trzymali się . I. n;iuaHi. Podczas wojny o niepodległość grecką w latach dwudziestych I \ w. Wielka Brytania sympatyzowała z oswobodzeniem Grecji spod .......wnnia Imperium Osmańskiego, dopóki nie zagrażało to strategii /iifj pozycji brytyjskiej we wschodnim rejonie Morza Śródziemnego P-ipi /rz zwiększenie wpływów Rosji. Ale już w 1840 r. Wielka Bryta-iii.i miciweniowała, by powstrzymać Rosję, utrzymując w ten sposób

■    i, 1111 \ ijuo w Imperium Osmańskim. W Powstaniu Węgierskim 1848 r. Wii Ilia lirytania, formalnie nie zaangażowana w interwenqę, w rzeczy-u-i i\ii mci z radością przyjęła przywrócenie status quo przez Rosję. Kiedy Wini Ily zbuntowały się przeciwko Habsburgom w latach pięćdzie-,i |iyi li XIX w., Wielka Brytania przyglądała się z sympatią, ale nie inter-

■    • uli iw:ila. Broniąc równowagi sił Wielka Brytania nie była ani kate-IV .i yi-znie za interwencjami, ani kategorycznie przeciw, nie była bas-!v nu 'iii porządku wiedeńskiego, ale też nie była siłą rewizjonistyczną. ,t ■, I jej był bezlitośnie pragmatyczny, a Brytyjczycy dumni byli z umieję-11 u i¹ .* i pomyślnego wybrnięcia z każdej sytuacji.

|i i 11 i.ok każda polityka pragmatyczna - w istocie zwłaszcza polityka I u.igimityczna - musi być oparta na jakimś określonym założeniu po to,

. |iy iiilrut taktyczny nie przerodził się w przypadkowe działania. Stałym /.ułożeniem brytyjskiej polityki zagranicznej - potwierdzonym czy i. nic- - była rola Wielkiej Brytanii jako obrońcy równowagi sił, co . u ipily znaczyło, że popierała słabszych przeciwko silniejszym. W cza-,oi 11 1'nlmcrsCona równowaga sił stała się tak niezmiennym założeniem I u ilii yki brytyjskiej, że nie wymagała już teoretycznego uzasadniania; lu,ula prowadzona w danym momencie polityka określana była w termin. mli ochrony równowagi sił. Niezwykła elastyczność łączyła się z pe-•••n.i liczbą stałych, praktycznych celów. Na przykład, zdecydowanie, by i lii Im landy nie wpadły w ręce któregokolwiek z wielkich mocarstw nie .•mieniło się od czasów Wilhelma III po wybuch I Wojny Światowej. W lfl/0 r. Disraeli potwierdził raz jeszcze tę zasadę:

,,U/.;]d tego kraju zawsze utrzymywał, że w interesie Anglii jest, by kraje na europejskim wybrzeżu od Dunkierki i Ostendy po Wyspy Morza Północnego należały do wolnych i prosperujących społeczeństw, żyjących w pokoju, cieszących się wolnością i zajmujących się takimi przedsięwzięciami handlowymi, które sprzyjają cywilizacji człowieka, i by nie :,i:mówiły posiadłości żadnej wielkiej militarnej siły ...”³⁵

Miarą wyizolowania niemieckich przywódców było ich szczere zdumie-' nie, gdy w 1914 r. Wielka Brytania zareagowała na niemiecką inwazję Belgii wypowiedzeniem wojny.    •

Jeszcze w wieku XIX istnienie Austrii stanowiło ważny cel brytyjski. W XVIII w. Marlborough, Carteret i Pitt rozegrali kilka wojen, żeby zapobiec osłabieniu Austrii przez Francję. Chociaż w XIX w. Austria mogła już mniej obawiać się francuskiej agresji, Brytyjczycy nadal uważali tó ' państwo za pożyteczną przeciwwagę wobec rosyjskiej ekspansji w kierunku Dardaneli. Gdy w 1848 r. rewolucja zagroziła Austrii dezintegracją, Palmerston powiedział:

„Austria znajduje się w centrum Europy, stawiając z jednej strony barierę przed wtargnięciem, z drugiej - przed inwazją. Polityczna niezależność i wolności Europy związane są, moim zdaniem, z utrzymaniem integralności Austrii jako wielkiego mocarstwa europejskiego. Wszystko zatem, co bezpośrednio, lub nawet jako odległa ewentualność, sprzyja osłabieniu czy wręcz okaleczeniu Austrii, a zwłaszcza uczynienie z pierwszorzędnego mocarstwa państwa o drugorzędnym znaczeniu, musi grozić Europie wielką katastrofą, od której każdy Anglik powinien odżegnać się i próbować jej zapobiec.”³⁶

Po Rewolucji 1848 r. Austria stopniowo słabła, a jej polityka stawała się coraz bardziej nieobliczalna, ograniczając jej użyteczność jako kluczowego elementu w brytyjskiej polityce we wschodnim rejonie Morza Śródziemnego.

Polityka Anglii koncentrowała się na powstrzymaniu Rosji od zajęcia Dardaneli. Rywalizaqa austriacko-rosyjska dotyczyła w dużej mierze rosyjskich zakusów na słowiańskie prowincje Austrii, co zasadniczo nie interesowało Wielkiej Brytanii, podczas gdy kontrola nad Dardanelami nie należała do żywotnych interesów Austrii. Toteż z czasem Wielka Brytania uznała Austrię za niewłaściwą przeciwwagę dla Rosji. Z tego też powodu Wielka Brytania pozostała bierna, gdy Piemont pokonał Austrię we Włoszech i gdy Prusy zwyciężyły ją w walce o prymat w Niemczech - tego rodzaju obojętność była nie do pomyślenia jedno pokolenie wstecz. Na przełomie XIX i XX w. obawa przed Niemcami zdominuje politykę brytyjską, a Austria, sprzymierzeniec Niemiec, po raz pierwszy pojawi się w brytyjskich kalkulacjach jako przeciwnik.

W XIX w. nikt nawet nie przypuszczał, że kiedyś Wielka Brytania i Rosja będą sprzymierzeńcami. W opinii Palmerstona Rosja „szła torem powszechnej agresji na wszystkie strony, częściowo ze względu na charakter cara [Mikołaja], częściowo zaś ze względu na niezmienny system

105