2010 01 12 1109

Aryu<4<ks iŁrtrrf# .V(UnCi.V^^U>u\tv /V*ir*a ttiojwi^Mł

ISBN 91*8MI • 1    C t<y WN PWN 2»l

Retoryka Kri(ga I

Trzeba poza tym umieć udowodnić przeciwstawny pogląd w ten sposób, jak to się czyni za pomocą sylogizmów logicznych, mc po to jednak, aby dowolnie korzystać z obu możliwości — nic należy przecież nikogo utwierdzać w błędzie

lecz. dla pełnego wyjaśnienia sprawy i aby umieć zbić argumentację tego. kto usiłuje udowodnić fałsz. Żadna inna sztuka nic potrafi logicznie udowadniać przeciwieństw. Potrafi to czynić tylko dialcktyka i retoryka, bo tylko te dwie sztuki można w równym stopniu stosować do przeciwstawnych tez. Nie oznacza to jednak, że nie liczą się tu fakty. Zawsze przecież to. co prawdziwe i lepsze, że tak powiem, jest już z natury łatwiejsze do udowodnienia i bardziej wiarygodne.

Ryłoby następnie niedorzecznością utrzymywać, że przynosi człowiekowi 1355 b wstyd, jeśli nie potrafi on bronić się przy użyciu siły swego ciała, a nie przynosi mu wstydu, gdy nic potrafi tego uczynić dzięki sile argumentów, co przecież bardziej przystoi człowiekowi niz użycie siły. Natomiast zarzut, że można komuś wyrządzić wielką krzywdę posługując się złośliwie potęgą wymowy, można by postawić również wszystkim innym dobrom z wyjątkiem cnoty, i to dobrom najbardziej pożytecznym, takim jak: zdrowie, siła. bogactwo, umiejętność dowodzenia wojskiem. Ich uczciwe wykorzystanie może przecież przynieść najwyższy pożytek, nieuczciwe natomiast — najbardziej zaszkodzić.

Jest więc rzeczą jasną, że przedmiotem retoryki, podobnie jak dialcktyki. nic jest jeden, ściśle określony rodzaj rzeczywistości. Jasne też. że jest ona pożyteczna i że jej zadaniem nic jest przekonywanie, lecz dostrzeganie lego. co odnośnie do każdego przedmiotu może być przekonywające. To samo zresztą można powiedzieć o wszystkich innych sztukach, bo i zadaniem medycyny nic jest uzdrawianie, ale leczenie, tak dalece, jak 10 jest tylko możliwe. Można przecież troskliwie leczyć również ludzi, którzy nic są już w stanie odzyskać zdrowia. Jasne jest ponadto, że sztuka retoryczna winna odsłaniać i to, co jest rzeczywiście wiarygodne, i to. co pozornie, tak jak dialekiyka prawdziwe i pozorne sylogizmy. Istotę sofistyki wyznacza bowiem nie umiejętność, lecz. cel działania. Mówcą nazywa się natomiast tego, kto posiada znajomość sztuki, jak i tego. kto przemawia ze względu na osiągnięcie celu. W dialcktycc natomiast tego. kto kieruje się intencją, nazywa się sofistą, mianem dialekiyka określa się zaś kogoś nie ze względu na jego intencję, lecz ze względu na jego umiejętność.

Spróbujmy już teraz określić istotę tej dyscypliny, metodę i założenia, dzięki którym będziemy mogli sprostać postawionemu przed nami zadaniu. Określiwszy na nowo. niejako od początku, czym jest retoryka, przejdźmy do omówienia pozostałych zagadnień.

2. Teoretyczne podstawy «sztuki retorycznej•

Przyjmijmy zatem, że retoryka jest to umiejętność melodycznego odkrywania tego, co w odniesieniu do każdego przedmiotu może być przekonywające. Takiego zadania nie spełnia żadna inna sztuka. Każda z nich może bowiem pouczać

47