2010 01 12 3428

Aryu<4<ks iŁrtrrf# .V(UnCi.V^^U>u\tv /V*ir*a ttiojwi^Mł

ISBN 91*8MI • 1    C t<y WN PWN 2»l

Relonka Księga III

niszczą sobie nawzajem gałęzie, tak oni wyniszczają się we wzajemnych walkach^,T. Dcmoslcncs⁵* powiedział, że lud przypomina podróżnych na okręcie, którzy cierpią na morską chorobę. Dcmokratcs ^w porównał /aś mówców do nianick, kiórc same połykają najpierw kąski, a potem dzieci smarują swą śliną. Antystenes natomiast przyrównał wychudłego Kefisodotosa "' do kadzidła, ponieważ sprawia ono przyjemność, gdy spalając się ginie.

Wszystkie powyższe myśli można wyrazić zarówno w formie porównania jak przenośni. Wszystkie zatem wyrażenia, ocenione wysoko jako przenośnie, będą oczywiście również doskonałymi porównaniami, bo porównanie jest formą przenośni wymagającą rozwinięcia⁶¹. Metafora, zbudowana na zasadzie analogii, winna natomiast zawsze odnosić się w równym stopniu do obydwu jej jednorodnych członów; jeśli np. czarę nazwiemy „tarczą Dionizosa”, to równic stosowne jest określenie tarczy jako „czary Aresa”⁶⁵. Takie są zatem składniki języka prozy.

5. Poprawność językowa

Podstawę dobrego stylu stanowi poprawność językowa⁶⁵, która jest efektem spełnienia pięciu warunków. Pierwszy z nich dotyczy prawidłowego używania spójników⁶*: chodzi tu zwłaszcza o zachowanie ich naturalnej kolejności, jakiej niektóre z nich wymagają: np. ju:v (wprawdzie) i tyto ju;v (ja wprawdzie) wymagają po sobie: óć (lecz) i ó óć (lecz. on). Wymagany w kolejności spójnik musi się jednak pojawić, dopóki słuchacz pamięta o poprzednim. Nic może ich dzielić ani zbyt duże oddalenie, ani inny spójnik, bo taki układ zdania tylko

⁵¹ Takie wrażenie musiał odnieść Perykles. gd) w 455 r. p.n.e. pustoszy! i podbija! kolejno wybrzeże północnej części Peloponezu.

■’ WinSd Uchowanych mów Deinosiencsa nie znaleziono lego stwierdzenia. Jest to. być może. zdanie wybitnego stratega ateńskiego z okresu wojny peloponeskicj.

” Tożsamość I>einokrjtc.sa trudno z caU pewnością ustalić. Prawdopodobnie chodzi tu o mówcę r IV w. p.n c„ o którego nietaktownych zonach mówi Plutjrch (Moralia 8(1.1 c -1) Podobnej przenośni użył Atystofanes w Rycerzach (716-7181

'* Amysicncs (V - IV w.), uczeń Sokratesa i założyciel szkoły cynickiej. Kefuodotos, o którym tu mowa. był mówcą i politykiem ateńskim Na jego temat zoh. Ksenofont, Heli VI1.2, VII I. I; 11 - 14

“ W związku z dwuznacznością sformułowaniu kóyoo Óeópsuai możliwe jest również inne rozumienie tej definicji, mianowicie: .bo porównanie jesi formą przenośni, której brakuje jednego słowa" <tj, spójnika porównawczego).

^N Poi. Poet. 1457 b 20 - 23. Przykład zaczerpnięty prawdopodobnie z twórczości poety Timoteuou (por. Poełae Metki C nieci. ed. Page. s. 416. ftg 787).

^M Rozpoczyna tu Arystoteles omawianie drugiego aspektu stylu: „poprawności językowej" <lac. purilas). Łacińska teoria retoryczna ujmowała to zagadnienie nieco inaczej. Opierała je na czterech zasadach: 11 rano (związek logiczny I. 2) wlustas (utarły zwyczaj językowy), 3) auctoriuu (potwierdzenie użycia przez uznanych pisarzy), 4J eonnuetudo (aktualny usus językowy ludzi wykształconychI. Szerzej na len lemat zob H. lątushcrg, Handbuch /ter hterantehen Rheionk, Munchcn 1960, 4 463-527

'* Termin cuctocjtot ma u Arystotelesa szerszy zakres znaczeniowy niż nasze pijecie spójnika. Obejmuje on również partykuły, przysłówki przeciwstawne, w ogóle wszelkie wyrazy „spajające”

/SI