g
2 bmp

KRÓLESTWO: PROTISTA - PIERWOTNIAKI

Podkrółestwo: Protozoa - Pierwotniaki zwierzęce

Są to zwierzęta jednokomórkowe mikroskopijnej wielkości, pod wzglądem fizjologicznym ciało pierwotniaka stanowi samodzielny organizm.

Komórka pierwotniaka jest otoczona cienką błoną plazmatyczną o prostej budowie - cytolemmą lub bardziej złożoną pellikulą_______

Pierwotniaki poruszają się za pomocą różnych organelli ruchu (cecha ważna w klasyfikacji). Są to nib-ynóż&r-rząski^-wici. Wici i rzęski wychodzą z ciał podstawowych, czyli bazalnych wici, zwanych kinetosomami. W pobliżu kinetosomu znajduje się ciało przypodstawne - parabazalne. U niektórych pierwotniaków, poruszających się w stosunkowo gęstym środowisku (wydzielina pochwy, krew), jako dodatkowe organellum ruchu występuje błona falująca - membrana undulans.

Rozmieszczenie chromatyny w jądrze pierwotniaków może mie'ć znaczenie diagnostyczne (różnicowanie gatunków pełzaków). Pojedyncza (lub złożona z grubych ziarnistości) grudka chromatyny umieszczona koncentrycznie lub ekscentrycznie w jądrze nosi nazwę kariosomu (substancja jądrowa nie wychodząca w skład chromosomów, zmiennej wielkości, kształtu i położenia w jądrze).

Pierwotniaki odżywiają się cudzożywnie; ok. 13% spośród nich to pasożyty.

Znaczna liczba pierwotniaków pasożytniczych odżywia się osmotycznie; inne, np. zarodźce - na drodze pinocytozy lub, jak pełzaki - drogą fagocytozy. Jeszcze inne odżywiają się bezpośrednio przez otwór gębowy - cytostom (u pasożytniczych pierwotniaków występuje najczęściej zjawisko astomaty-zmu - brak otworu gębowego). Rolę trawienną pełnią wodniczki odżywcze. Wodniczki tętniące, spełniające funkcją wydalniczą, są rzadko obecne u pierwotniaków pasożytniczych. Pierwotniaki oddychają całą powierzchnią ciała, a żyjące w warunkach małego ciśnienia tlenu - rozkładają glikogen.

Rozmnażają się najczęściej bezpłciowo, głównie przez podział mitotyczny.

Rozród płciowy rozpoczyna się wytwarzaniem komórek płciowych (gamet), czyli gametogenezą. W wyniku połączenia gamet powstaje zygota. To połączenie może przebiegać na drodze somatogamii (gamety, zwane tu gamontami, powstają przez przekształcenie postaci wegetatywnych), izogamii (izogamety są fizjologicznie różnorodne, lecz jednakowej wielkości i kształtu), anizogamii (anizoga-mety: makro- i mikrogameta, różnią się wielkością i kształtem). Zygota po pewnym okresie spoczynkowym ulega podziałom.

U orzęsków występuje proces koniugacji (krótkotrwałe zespolenie dwóch osobników, podczas którego następuje wzajemna wymiana części cytoplazmy i fragmentów aparatu jądrowego).

U niektórych pierwotniaków ma miejsce zjawisko przemiany pokoleń (metagenesis), czyli występowanie kolejno po sobie pokolenia bezpłciowego (lub kilku pokoleń bezpłciowych) i pokolenia płciowego.

Protozoa wytwarzają postać wegetatywną, zwaną trofozoitem, oraz przetrwalną - czyli cystę, która jest odporna na niesprzyjające czynniki środowiska zewnętrznego.

1. Gromada: Zoomastigophorea - Wiciowce zwierzęce

Ciało wiciowców otoczone jest błoną komórkową, posiada jedną lub więcej wici. Każda z nich przytwierdzona jest do kinetosomu (ciało podstawowe albo bazalne). Często występuje ciało przypodstawne (parabazalne). Niektóre wiciowce zaopatrzone są w dodatkowe organellum ruchu - błonę falującą (membrana undulans) ułatwiającą poruszanie się w gęstym środowisku (np. pierwotniaki pasożytujące w osoczu krwi lub w wydzielinie pochwy).

13