klszesz328

1254 Ł. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN

został przez jego asystenta na moją prośbę wymierzony, a pomiary przysłano do mnie. Są one następujące: największa dudka ma 14cm długości i 2,1 cm w poprzecznym przekroju; druga z kolei — 13,3 cm i 2cm; trzecia — 12,7cm i 1,9cm; czwarta — 12cm i 1,8cm; piąta najmniejsza — 11,5 cm i 1,7 cm. Tonów określić nie umiano.

Fig. 295. — Fujarka (dudka) z wierzchołka młodej sosenki. Bocznych otworków po stronie górnej — 8, po stronie dolnej — 1; wylot zamknięty. Długość — do 45 cm. Bordziacze gm. Horodeczno, pow. Nowogródek, Białoruś zachodnia. Polska. Rys. D. J, (K. K.).

GZSÓ&g'* •*    - '2

Zupełnie identyczne narzędzia i dokładnie z tej samej okolicy (z parafii Poniemuń) opublikował M. Brensztejn w r. 1908; było ich również pięć; końce wylotowe miały zamknięte; końce przyustne — obustronnie ścięte ukośnie; największe mierzyło 15,5 cm długości; najmniejsze—8,5 cm, pierwsze wydawać miało ton c, drugie — d_f pozostałe — eg k. Jak widać, skala ta nie zawiera półtonu (e-f). Wspomniane , narzędzia autor zakupił i darował Towarzystwu Przyjaciół Nauk w Wilnie, gdtfie znajdują się do tej chwili (ob. fig. 280 i 281). Muzykę na skudu* czach słyszał Brensztejn w r. 1907; grało wówczas trzech chłopców (jeden z nich na trzech cewkach), i nasz autor miał możność zapisania kilku melodii; chociaż zapisy jego nie budzą zaufania, podaję jeden dla przykładu bez żadnych zmian i poprawek, aby bodaj w przybliżeniu dać pojęcie o tym, jak wyglądała muzyka na skuduczach w b. powiecie jezioroskim. Z objaśnień dołączonych do nut oraz z samych nut wynikałoby, że jeden z grających brał wyłącznie ton g (odzywał się on po jednym razie w taktach 3., 4.,

5. i 6. oraz wypełnił prawie cały takt ostatni); drugi grający dobywał wyłącznie tonu h (i sam jeden wypełnił cały takt 2., poza tym milczał); trzeci wreszcie operował trzema cewkami: naprzód wypełnił sam jeden pierwszy takt, powtarzając kilkakroć ton d\ później w taktach 3., 4., 5. i 6. odzywał się tonami f' oraz e i wreszcie pod koniec ostatniego taktu użył raz jeszcze tonu e¹.

Zdaniem Brensztejna skuducze już w r. 1907 były „rzadkością

¹ Tony eg lid' f* uwidocznione w nutach nie zgadzają się z tonami określonymi przez Brensztejna w stosunku do nabytych przez niego piszczałek, choć z relacji zdaje się wcale wyraźnie wynikać, że te właśnie piszczałki nabył, na których odegrano słyszane przezeń melodie,

'    ^J - "—^ Wilnie t. 1. r. (1907) 1908, s. 136.

niezmierną⁴⁴, ale jeszcze w połowie 19. stulecia należały jakoby do dosyć powszechnych instrumentów muzycznych. „Zwłaszcza w maju po całych nocach płynęła¹ daleko po nizinach litewskich pieśń jia skuduczach⁴⁴. Dawniej komplet sku-duczów składać się miał nie z 5, lecz podobno z 8 cewek. Ale ta wiadomość nie wydaje mi się ścisła; raczej powinnaby ona chyba brzmieć: dawniej komplet skuduezów składał się również z pięciu cewek, bywało jednakowoż, że używano jeszcze trzech dodatkowych (porówn. niżej o-raz s. 1306, gdzie mowa o zespołach z 5 trąb).

ROZDZIAŁ 17. MUZYKA

Fig. 296. Fujarki drewniane ₀ wylotach otwartych (1-5) i piszczałka z trzciny (6). _ i. Darguże gm. Olkieniki pow. Wilno-Troki, _s Auksztota. Polska (dudę z świerkowego drzewa; na spodniej stronie brak bocznego otworka; długość — 32,5 cm). — 2. Na-cza pow. Lida, Białoruś zachodnia. Polska (fujarka toczona, zołtawo zabarwiona, kupjjg • na spodniej stro* nie jeden otworek boczny naprzeciw 6. otworka¹ strony górnej; długość 32 cm). _ _s. podhale (fujarks toczona; na stronie spodniej brak otworka bocznego jest tylko wykrój przyustny; długość - 30,5 cm). -

4.    Pow. Bychów b. gub. Mohylew, Białoruś wschodnia ZSSR (większa część tej fujarki jest okryta korą po stronie spodniej - jak ₃.. aiugość 35 cm).

5.    Poloninowicze pow- Bychów j w (dudka; pc stronie spodniej jak 3. i 4.; długość - 33,5 cm). -

6.    Popisaki pow. Lida, Białoruś _zachodnia. _{Polska (wy} lot zamknięty; długość - 22 cm). - 2.-6. własnoś Muz. Etn. w Krakowie. - Wg ołówk. rysunku autor

przerys. piórkiem J. J.

Znacznie dokładniej opisał skudućiai w r, 1916 ks. A. Sobolewski (A. Sabaliaus-kias) z północnego wschodu Litwy kowieńskiej. Sporządzano je tam z młodych jesionów ; były jakoby obustronnie otwarte (?) i posiadały ścięcia u końca doustnego (jak na lig. 281); każda cewka dawała jeden ton; mierzyły zaś od 12—20 cm. „Zasadniczy komplet⁴⁴,

‘ Zmieniam t.u użyty przez autora czas teraźniejszy _na przeszły ■ Licząc od wylotu ku końa^ri doustnemu (tzn. na rysunku z góry na dół