klszesz340

1278 L. MOSZYŃSKI'. KULTURA. LUDÓW,

Fig. 333. Róg kozi używany przez pasterzy kóz w Dalmacji. Muzeum Etnogr. w Zagrzebiu. Rys. autor.

chodniej Azji i północnej Afryce, za§-w Europie, nie licząc Albańczyków i No-wogreków (ob. wyżej), — u Basków. Na Węgrzech dziś nie są znane; znaleziono* je jednak, wyrobione z kości żurawia, w grobie awarskim z VI—VIII stulecia w okolicy Janoshida, położonej mn. w.

do trąbienia przeciwko burzy (cf. § 209). Zachodnie Czechy: 1. z Vrtbry (około miejscowości Dolna Bćla), długość 19 cm; 2. z Chodo-va (ok. miasta Domążlice), długość 24 cm. J. Hruśka, ZvonSni a troubeni proti mrące. „Plznefisko" t. 13 zesz. 4, r. 1931, tablica- Wg fot. repr. w źródle rys. J. J.

0 100 km ESE od Budapesztu. Całokształt zasięgu wskazuje z bezwzględną pewnością na południowo-eurazyjskie pochodzenie narzędzia; jego punktów wyjścia bliżej jednak określić dziś jeszcze nie podobna. W każdym razie w Egipcie i południowo-zachodniej Azji znane ono było już w odległej starożytności.

Ilość otworków melodycznych w parzystych klarnetach słowiańskich jest bardzo różna. W Czarnogórzu (jak w Albanii i Grecji) oraz podobno w okolicach Smoleńska obie cewki mają — prymitywnym zwyczajem (dobrze znanym z północnej Afryki

1 z Azji) — jednakową ich liczbę: 5 + 5¹.

Dla Rusinów zakarpackich poświadczono (na jednym zresztą tylko przykładzie) układ 6 +O^{2 3}. Dla Wielkorusów i Mordwinów 6 + 3

Fig. 335. Trąba z tykwy. Długość 65 cm. Valpovo.

Sławonia³. F. Kuhad 1. c. t. 4ó s. 28.

[w kopalnej piszczałce awarskiej mamy układ 5 + 2; u Basków 5 + 3).

825. Klarnety ze względu na ich głos loniosły, przewyższający siłą głos zwykłych fletów (tzn. fujarek),. 3yły i są narzędziami, cieszącymi się dużym wzięciem zwłaszcza przy przygrywaniu do tańca W związku z tym są to in strumenty, które niejedno krotnie — przy długotrwało ści tańców, a zatem i gry — silnie musiały nużyć grają cego. Nie jest może wyklu czone, że w tej właśnie oko liczności należy szukać po wodów pobudzających czło wieka do udoskonaleń. Je dno z nich już poznaliśmy polega ono na dodaniu gło śnika, oszczędzającego graj kowi części wysiłku. Drugie idzie drogą całkiem odmienną: nie wzmaga głosu, lecz stara się zwolnić klarnecistę od uciążliwości nieprzerwanego dęcia w narzędzie. Osiągnięto to sposobem pozornie zupełnie prostym, w rzeczy samej bardzo jednak pomysłowym: wylot klarnetu ściśle wmocowano w otwór workowatej komory zapasowej, przechowującej w sobie zapas powietrza. Najpiymitywniejsze stadium rozwojowe takiego udoskonalonego klarnetu zachowali do ostatnich nieomal czasów zachodni (twerscy)

Fig. 336. Sposób wyrobu kaszubskiej trąby drewnianej tzw. bazuny (objaśnienie — w tekście). Okolice Wejherowa. NW Polska. Mittei-lungen des Vereins fur kaschubische Volks-kunde t. 2, r. 1913^s, s. 97.

Wielkorusi z byłego powiatu _{Fifr a37 Trąba drcwniana hucuIska (rih)}. _Dhl. rzewskiego (fig. 312). Wedle _go6ó _lm. _w. _SzuoWewicz 1. c. t. 2, r. 1902, opisu ogłoszonego drukiem s. 88 fig. 13.

w r. 1853 zwali go oni dudą (duda) i sporządzali z kulistawego, skórzanego, odpowiednio zeszytego worka, w którym pozostawiano otworem tylko jedno miejsce. „W otwór ten ściśle wmocowuje się piszczałkę podobną do svireli, ale mniejszą³. W piszczałce nie zamyka się przedniego otworka b, a zamiast półokrągłego wykroju wycina się mały języczek c... Duda gra nie tylko wtedy, gdy w nią

Tzn. stosunek 5 + 5 powtarza się nie tylko w okolicy Smoleńska i w Czarno-jórzu, lecz również w Albanii wraz z Nowogrecją, poza tym — w niektórych krajach ifrykańskich czy azjatyckich (gdzie jednak obok tego widzimy też stosunki: 4 + 4, i+6, 7+7).

* Na położenie otworów (po stronie lewej lub prawej od grającego) rozmyślnie u i niżej nie zwracam uwagi.

Albo — ewentualnie — Irig, Syrmia (objaśnienie Kuhaća nie jest cał-;iem jasne).