wymagania bmp

206 METODY OPARTE NA WIDMACH MOLEKULARNYCH

Rysunek 3.18. Krzywe analityczne 1 — układ spełniający prawo Beera, 2,3 — układy nie spełniające prawa Beera

Odstępstwa od prawa Beera mogą być spowodowane przyczynami chemicznymi i fizycznymi. Jeżeli kształt widma absorpcyjnego danej substancji zmienia się wraz ze zmianą stężenia substancji w roztworze, to występują odstępstwa chemiczne. Zachodzi wtedy oddziaływanie cząsteczek substancji ze sobą (dysocjacja, asocjacja) lub z cząsteczkami rozpuszczalnika (hydroliza, solwatacja). Pospolitym przykładem tego zjawiska jest zmiana barwy z pomarańczowej na żółtą, która zachodzi podczas rozcieńczania wodnego roztworu dwuchromianu [1.3]. Zachodzą wtedy reakcje następcze

Cr₂0^~ +H_zO t=t 2HC1O4 pi 2H⁺+ 2CrC>4^-

pomarańczowy żółty

Krzywe absorpcji chromianu i dwuchromianu przedstawiono na rys. 3.19.

Przebieg krzywych absorpcji jest różny i układ nie spełnia prawa Beera. Jedynie w silnie kwaśnym lub silnie alkalicznym środowisku wpływ zmiany stężenia może okazać się nieistotny. Inną możliwością uniknięcia odstępstwa od prawa Beera jest wykonanie pomiarów przy długości fali odpowiadającej punktowi przecięcia krzywych absorpcji (445 nm), zwanemu punktem izozbestycznym¹) [1.3].

Rysunek 3.19. Krzywe absorpcji: a) chromianu potasu (0,5 mol/1 KOH), b) dwuchromianu potasu (1,75 mol/1 H2SO4)

Reakcje dysocjacji powodujące ujemne odchylenie od prawa Beera zachodzą np. w roztworach słabych barwnych związków kompleksowych. W miarę rozcieńczania roztworu następuj e dysocjacj a i rozpad kompleksu. Na ogół nie spełniają prawa Beera układy, w których zachodzi stopniowe tworzenie się kompleksów, np. układy Fe(IH)-SCN, Cu(H)-NH3 itp.

Najważniejszą przyczyną fizyczną odstępstw od prawa Beera jest niemonochromatyczność promieniowania. Z reguły są to odchylenia ujemne, które przy oznaczeniach w spektrofotometrach wysokiej klasy są nieznaczne, natomiast w oznaczeniach fotokolorymetrycznych z filtrami barwnymi mogą być znaczne.

3.2.3. Podział metod kolorymetrycznych

W kolorymetrii stosuje się metody subiektywne i obiektywne. Metodami subiektywnymi są metody wizualne, tzn. te, w których detektorem jest oko oceniające i porównujące zabarwienia badanych próbek i roztworów wzorcowych. Metody obiektywne są to metody kolorymetryczne fotoelektryczne, w których detektorem jest ogniwo lub komórka fotoelek-tryczna. W zależności od sposobu monochromatyzacji promieniowania (wydzielania światła o określonej długości fali) przyrząd pomiarowy na-

Punkt izozbestycznyjest to punkt przecięcia wielu krzywych absorpcji przy zmianie jednego z parametrów układu będącego w równowadze. Należy go odróżniać od punktu izoabsorpcyjnego, który na wykresie a = f(X) odpowiada jednakowym wartościom współczynnika absorpcji dwóch lub więcej substancji [1.3]. Występowanie punktu izoabsorpcyjnego jest warunkiem koniecznym, ale nie wystarczającym występowania punktu izozbestycznego.