skanowanie0004

292 Gatunki wypowiedzi w analizie stylistyczne)

czając się do opisu doznań i przeżyć własnych. Przedmiotem recenzji staje się wtedy nie utwór, a stan emocjonalny recenzenta. O takich ocenach pozornych Stanisław Bortnowski pisze, że mogą być one jedynie punktem wyjścia ocen sensu stricto, pod warunkiem, że zostaną rozwinięte i uzasadnione [Bortnowski 1999, s. 134].

Wydaje się nam jednak, że takich ocen intuicyjnych i spontanicznych nie można lekceważyć (szczególnie w sytuacji szkolnej). To, co jest podstawą każdej dobrej recenzji, to przecież autentyczne przeżycie powstałe w wyniku rzeczy wistego bezpośredniego kontaktu z dziełem. Zapis takiego przeżycia, a więc zapis własnego stanu emocjonalnego, może być dobrym początkiem rozważań recenzenta. Konieczny oczywiście jest krok następny w tych rozważaniach, czyli poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: Dlaczego tak to odebrałem? Dlaczego i co mnie w tym tekście wzruszyło, rozzłościło, zaskoczyło? Zatem wychodząc od pytania: Go czułem?, świadomy swych zadań recenzent nie poprzestaje na prostym zarejestrowaniu swoich emocji, lecz poszukuje w recenzowanym dziele - drogą jego analizy i interpretacji - motywacji własnych doznań. Na przykład Krzysztof Burek w recenzji wystawy „Koniec wieku. Sztuka polskiego modernizmu ł890-1914” wyznaje między innymi:

[3]    Budzi respekt¹*, zaczerpnięta z muzealnego informatora statystyka eksportowanych dzieł: «640 obiektów autorstwa 110 artystów[... ]». [Krzysztof Burek, „Sztuka modernizmu”, s. 8]

[4]    I choć nie zabrakło na wystawie modernistycznej klasyki, dzieł, które tworzą kanon malarstwa tamtej epoki, pokazany jest min, Dziwny ogród Mehoffera, Melancholia i płótna z cyklu Zatrute studnie Malczewskiego, pastele Wyspiańskiego, to przecież każdy, kto jako tako rozpoznał w muzealnych kolekcjach kanon malarstwa okresu Młodej Polski, doświadczy na warszawskiej wystawie radości jaką budzi spotkanie z dziełami dotąd nie oglądanymi w muzealnej przestrzeni lub eksponowanymi co najwyżej od wielkiego dzwonu. [Ibidem]

Emocje recenzenta stają się tu pretekstem do wprowadzenia bogactwa informacji na temat ilości i różnorodności pokazywanych na wystawie dzieł oraz wyjątkowości ekspozycji.

** Podkreślenia w cytatach pochodzą od autorki rozdziału.

Element analityczno-krytyczny służący wyjaśnieniu źródeł oceny emo-cjonalnej tekstu wyzyskuje Grzegorz Myśliwski, recenzując książkę pt. Co by było gd$by.,. Historie alternatywne'.

[5] Stanowi ona [książka - przyp. E. K.] pasjonującą lekturę. Janusz Osica i Andrzej Sawa nie ograniczają się do zadawania pytań. Rozmowy Z uczonymi prowadzone są ij§pl kompetentnie, co i dowcipnie, z pasją, niekiedy wręcz prowokacyjnie. Swobodny stosunek do podręcznikowej wersji dziejów ojczystych podkreślają także zabawne rysunki. W żywych dywagacjach historia jawi się niczym rwąca rzeka, którą jędenęĘfc drugi przypadek mógł skierować w całkiem inne strony. Czytelnik wyniesie przekonanie, skądinąd słuszne, że nie istnieje jeden kanon myślenia o dziejach ojczystych. Zbyt wiele w tych dziejach niewiadomych i wątpliwości. Dopuszczalne są różne oceny zdarzeń i ludzi, prowadzone także w ramach historii «gdybanej». [Grzegorz Myśliwski, Sztuka gdybania, „Sycyna”, s. 16]

W cytowanym fragmencie [5] wyraźnie widać przekonanie recenzenta

0    wspólnocie systemu wartości, podzielanego przezeń i przez czytelnika. To, co nadawca uznaje za pasjonujące, powinno się takie wydać również odbiorcy. Być może dlatego recenzenci ptfSgąęy do gazet codziennych, wysokonakladówych, przeznaczonych dla mniej wyrobionego czytelnika zwykle nie pisują równocześnie do czasopism specjalistycznych, adresowanych do znawców lub miłośników danej dziedziny. Świadomość możliwości

1    oczekiwań odbiorcy musi stałe towarzyszyć recenzentowi, a ponieważ czytelnicy takich pism, jak na przykład „Film” z jednej strony, a „Bravo Girl” z drugiej należą do różnych światów, również publikujący w tych czasopismach recenzenci są różni i diametralnie różne bywają ich teksty. Nałe-ży bowiem pamiętać, że kontakt autora recenzji z jej odbiorcą ma charakter pośredni, a rolę przekaźnika (kanału komunikacyjnego) pełni określone medium: zróżnicowana wewnętrznie prasa, radio, telewizja. Media te narzucają tekstowi własną specyfikę przekazu, są kierowane do określonej grupy odbiorców i wymagają dostosowania recenzji do oczekiwań i możliwości percepcyjnych tychże odbiorców.

Mimo wszystko jednak pozycja nadawcy pozostaje w tak skomplikowanym układzie pozycją dominującą. To recenzent wprowadza odbiorcę w swój świat i w świat dzieła - w takim stopniu i zakresie, jaki jest mu potrzebny do zrealizowania nadrzędnej intencji komunikacyjnej: zachęcę-