skanuj0027 (216)

Rozdział 3

ODMIENNE I SZAMAŃSKIE STANY ŚWIADOMOŚCI

Sformułowanie „stan świadomości” oraz świadomość pojawiło się w języku zachodniej cywilizacji wraz z rozwojem psychologii dopiero pod koniec dziewiętnastego wieku. Dla szamana, podobnie jak dla człowieka cywilizacji zachodniej z przed zaledwie dwustu lat¹, takie słowo jak świadomość po prostu nie istnieje. Z punktu widzenia szamana świadomość, to duch. Zatem podobnie jak drzewa, skały, rzeki, rośliny i zwierzęta, tak i człowiek posiada ducha. W dodatku wszystkie duchowe emanacje, włącznie z duchem ludzi, tworzą sieć współistnienia i współzależności. Duch człowieka posiada o wiele więcej cennych właściwości niż jego, potocznie rozumiana świadomość². Dzisiaj, prawie dwieście lat po wprowadzeniu tego terminu do języka, nie istnieje satysfakcjonująca i jednolita definicja pojęcia świadomość, Mnie osobiście podoba się definicja zaproponowana przez psychologa Arnolda Mindella, który mówi, że świadomość to „pojęcie mająca związek z posiadaniem obserwatora (metakomunikatora), który z ko lei jest zdolny do metakomunikacji i który jest świadomy sposobu i kanału (wzrokowy, słuchowy, ruchowy, itd.), w którym odbywa się percepcja”. Z kolei „metakomunikator to pewna pozycja lub rola wo wnątrz nas, zdolna do obserwowania innych naszych części i wypawiadania się na ich temat oraz na temat procesu komunikacji. Metakomunikator nie jest związany z żadną naszą częścią, co pozwala mu na dystansowanie się bądź na utożsamianie z każdą z nich¹³.

Być może przytoczone definicje są skomplikowane, ale przecież nie mogą być proste, gdy w grę wchodzi sama istota naszego bytu. Spróbujmy jednak odbiec od definicji i rozjaśnić nieco sprawę za pomocą przykładów. Nąjprostszym przykładem będzie przypadek, w którym patrzę nn coś i wiem że widzę, lub słucham i wiem, że słyszę. Nieco bardziej skomplikowana jest świadomość emocji i myślenia, ma ona miejsce wtedy, gdy myślę lub gniewam się i jednocześnie jestem świadom, że myślę lub gniewam się w tej samej chwili (nawiasem mówiąc: kto myśli?—i kto myśli

0    tym, że myśli?).

Do dalszych rozważań potrzebna jest także definicja odmiennych stftnów świadomości oraz szamańskich stanów świadomości. Odmienno stany świadomości, to najogólniej mówiąc, takie wszystkie stany miMzego istnienia, które „normalnie”, na jawie, w codziennym, „szarym" życiu nie przydarzają się nam lub ich nie zauważamy. Są to na |U7.yldad: sen, śpiączka, hipnoza, trans, stany wywołane narkotykami, W tym także alkoholem, seksem, ale również „zaślepienie” gniewem ORy wściekłością, panika, depresja i medytacje wszelkiego rodząju. W większości przypadków nie zdajemy sobie sprawy z faktu, że fun-lu |nn ujemy w odmiennym stanie świadomości, jego zauważenie odbyły tt nię expost, dopiero po pewnym czasie.

Trzecim, specyficznym stanem, o którym wielu antropologów i psychologów nie wspomina, albo nawet nie wie, a na który wskazuje nąj-w0;kozy współczesny autorytet w dziedzinie szamanizmu M. Harner, Im M/amański stan świadomości (dalej w skrócie SSŚ). SSŚ to taki odmionny stan świadomości, w którym zostaje zachowany pewien procent (6-20) „normalnej” świadomości, albo inaczej mówiąc pozostaje III iirliomiony i jest stale obecny, „na drugim planie” metakomunikator.

1    'i my kładem może być tutaj świadome śnienie, furia gniewu, którą możesz lUll y eh miast i dowolnie zatrzymać lub przeobrazić w inną energię, czy lllntllwość chwilowego wyłączenia „tripu” związanego z np. wzięciem I 'II). upiciem się, czy działania innego halucynogenu, w celu wykonania 1’dtlrhś codziennych i powszednich czynności.

A. Mii uleli: „Praca nad samym sobą”, tł.: Tomasz Teodorczyk Nuit Magi-

i|iim, W-wa 1995.

35

1

Pomijam tutaj tradycje Wschodu, a zwłaszcza Indii, gdzie kwestia świado mości i jej różnych odmian była badana i opisywana już od ponad 4000 lat.

2

Trzeba tutaj dodać, że zgodnie z naukami szamańskimi człowiek posiada wiele dusz (w zależności od tradycji od 3 do 13) z głównym duchem na czele oraz co najmniej jednego ducha opiekuńczego. Harmonijne istnienie duH'/. jest także warunkiem zdrowia i pełni sił życiowych (i psychicznych). Chorobn jest wynikiem zagubienia lub osłabienia którejś duszy, a leczenie polega nn odnalezieniu albo wzmocnieniu duszy lub jej części za pomocą któregoś w sposobów uzdrawiania lub z pomocą np. ducha leczniczych roślin.