IMGD65

MO Anna Wyka

- Sieć powiązań budowana jest również na podstawie innych przesłanek niż tył. ko chęć lub konieczność komunikowania się z systemem dominującym. Chodzi tu ttfcae o możliwość wymiany doświadczeń i usług między różnymi sektorami samej społeczności alternatywnej - np. zdrowie-oświata-wychowanie, a w konsekwencji wzmocnienie struktur alternatywnych i zwiększenie skuteczności ich własnego funkcjonowania wewnątrz grupy własnej.

Wreszcie ważną przesłanką jest swoiste poczucie misji „ratowania Ziemi i ludzi". Zaspokajanie własnych interesów grup alternatywnych widzi się jako niesprzeczne bądź zbieżne z celami wykraczającymi poza cele własne (ekologia, zdrowie itp.).

STRATEGIE ŚRODOWISK ALTERNATYWNYCH A WARTOŚCI

Po pierwsze, są one pokojowe. Nie stosuje się przemocy i metod oddziaływania na szersze struktury społeczne, które mogłyby zagrażać zdrowiu i życiu człowieka bądź przyrodzie. Czerpie się tu z tradycji wielkich systemów religijnych (chrześcijaństwo, buddyzm) lub te same wartości pośrednio - z ghandyzmu. Unikanie przemocy ma także chronić wartość spontanicznego uczestnictwa. Ufa się. że pokojowe działanie pozwoli odnaleźć się różnym typom osobowości w różnych typach działalności na rzecz szerzej rozumianej wspólnoty. Budowanie zaś organizacji stosującej przemoc wiąże się na ogół ze ściśle określonymi rolami oraz pociąga tworzenie struktur hierarchicznych. Zależność, hierarchie obarczone są konotacją negatywną w świadomości przedstawicieli ASŻ. Ceni się dialog z partnerem-przeciwnikiem, ukazywanie mu raczej problemu bądź innego punktu widzenia na wspólnie dostrzegany problem, mi odwoływanie się do argumentu siły. Alternatywni orientują się bowiem na rozwiązanie problemu, a nie na siebie samych w konflikcie, bądź pokonanie partnera. Uświadamianiu problemu, stawianiu go służą różne strategie szczegółowe.¹ Są to m.in. kampanie informacyjne, marsze pokojowe, strajki, bojkot itp. Inicjatywy te, mimo swego pokojowego charakteru, często spotykają się z przemocą stosowaną przez przedstawicieli systemu dominującego.

Strategie ASŻ są konstruktywne, a nie destruktywne w swych intencjach. Chodzi o proponowanie pozytywnych rozwiązań problemów. Przez „konstruktyw-nosć" rozumie się także konkretność propozycji, działania. Nie chodzi o wspomnia-m wyżej teoretyzowanie „o' problemie. Konstruktywność ta może się przejawiać zarówno przez oddziaływanie przykładem własnego stylu pracy i życia (komuny, wspólnoty, alternatywne przedsiębiorstwa zarządzane rzeczywiście demokratycznie, stosujące niski stopień specjalizacji, bardziej egalitarny system nagradzania, pracujące według wartości ekologicznych, w oparciu o naturalne technologie itp.), jak leż paęnstz akcje o charakterze publicznym (ruchy samorządowe i obywatelskie. 4lMW W*" cdowieka - praw mniejszości, kobiet itp., partie ..zielone*’). Strategie I oczywiście nie są rozłączne, a często stosowane bywają przez te same osoby równolegle.

Konstruktywność ta ma także głębokie zakorzenienie psychologiczne czy psychospołeczne. Podkreślałam wcześniej dużą wagę przywiązywaną przez przedstawicieli kręgów alternatywnych do tzw. możliwości jednostki ludzkiej. Cenią oni dlatego bardziej te formy uczestnictwa w życiu społecznym, które wyrażają moc człowieka, a nie odwołują się do jego bezsiły. Protest zatem - mimo iż ciągle pozostaje jedną z najpopularniejszych form informowania o swym światopoglądzie i walki o spo-łeczną realizację jego wartości — jest niżej ceniony, niż konkretne działania. Protestując, wyrażamy naszą zależność od ośrodka decyzji znajdującego się poza podmiotem. Działając we własny, wybrany sposób — przeciwnie - jednostka udowadnia, ze zdolna jest do samodzielnej inicjatywy, wewnątrzsterowności, a w konsekwencji - do samostanowienia. Konkretne „pozytywne” działanie pozwala także na samorealizację - w tym rozwinięcie potrzeb twórczych i innowacyjności.

Konkretność działania pozwala na realizację innych jeszcze - oprócz wymienionych wyżej — wartości wyznawanego światopoglądu. Umożliwia doświadczanie, bezpośredni kontakt z materią życia, oddolność podejmowanych inicjatyw. Stąd właśnie ich różnorodność, którą niektórzy autorzy (np. Wemegah, 1983) skłonni są wręcz uważać za wyróżniającą cechę strategii alternatywnych. Wyraża się poprzez nią pluralizm - różnorodność jako wartość. Nadto: negowanie jedynie wysiłków partnera-przeciwnika w łonie systemu dominującego wyrażałoby motywację opartą na resentymencie. podczas gdy przedstawiciele ASŻ chcą się kierować sympatią i solidarnością społeczną jako głęboką pobudką własnej aktywności.

Przejawem najnowszym owej konstruktywności jest budowanie poziomych struktur samorządowych, głównie na szczeblu lokalnym (np. Stokes, 1981). mikro- czy mezospołecznym. Modelem dla tych licznych, choć niewielkich liczebnie inicjatyw obywatelskich jest wspólnota.

Inną cechą strategii ASŻ jest ich dwoisty charakter. Mówi się o „dwoistej ekonomii" czyli łączeniu różnych środków oddziaływania w danej sferze życia społecznego i (u właśnie sfery ekonomicznej. Łączy się na przykład środki legalne z nielegalnymi z punktu widzenia systemu dominującego (np. zajmowanie opuszczonych. przezMr* czonych do rozbiórki, ale ciągle nadających się do mieszkania domów, czy całych dzielnic), bądź środki formalne z nieformalnymi.

Charakterystyczne dla ASŻ rozróżnienie strategii tych s'rodowisk uzyskamy staw-jąc proste kryterium: wewnętrzne vs zewnętrzne wobec jednostki w sensie dostam nym. Autorka tego rozróżnienia, M. Wemegah, nazywa tak uporządkowane saEih|jfl odpowiednio strategiami intra- i interludzkimi (osobowymi). W strategii pierwszego typu chodzi o wartość doświadczenia wewnętrznego, aktywność wewnętrzną i mm»; wój duchowy jednostki.

Niektóre inicjatywy alternatywne z punktu widzenia pragmatycznego wówczas wydawać nie-dzialaniem. Intensywność i głębia przeżyciąj zastępuje tutaj ekstensywność, stanowiąc warunek i przygotowanie do terpersonalnych. Strategiami interpersonalnymi Wemegah się nie żując jedynie ich wagę. Ciekawą próbę łącznego opisu obu typdpl