P1130687 resize

86

Zdecydowana większość tych naczyń, podobnie zresztą jak całej ceramiki wczesnounietyckiej, jest niczdo-biona. Na niektórych jednak kubkach i dzbanach występują (umieszczone na brzuścach) grupy pionowych żeberek (tabl. XXVII: 7). Widzimy je także na niektórych innych omówionych niżej formach. Znacznie rzadziej pojawiają się okazy czy dzbany zdobione poziomymi pasami prostych żłobków, obejmujących z dwu stron pasma żłobków tworzących motywy zygzakowate lub krokwiowe (tabl. XXVII: 4). Niekiedy motywy takie występują również w układzie pionowym. Ten sposób zdobienia obserwujemy także w Czechach (V. Moucha 1963, s. 16, ryc. 4, 10-12) oraz na Morawach (J. Ondraćek 1967, s. 395, 392 ryc. 6: 8, 12, 9: 9). Ryte żłobki wypełnione tą niekiedy masą.

Trzecią najliczniejszą po kubkach i dzbanach grupę naczyń protounietyckich na Śląsku stanowią, podobnie jak na południe od Sudetów, misy — na ogół niedużych rozmiarów (zwykle kilkanaście cm średnicy) i dość płytkie (tabl. XXVII: 12). Ze względu na kształt możemy je podzielić na misy o prostych rozchylających się ściankach, okazy z lekko zagiętym do środka brzegiem wylewu, niekiedy z wyraźnie wyodrębnionym dnem, oraz płytkie misy stanowiące jakby odcinek kuli. Większość takich mis zaopatrzona jest w cztery (czasem więcej) symetrycznie rozmieszczone, płaskie uchwyty, niekiedy karbowane, kiedy indziej znów z pionowymi otworami. Wszystkie typy mis śląskich mają, podobnie jak kubki i dzbany, liczne analogie w najstarszych zespołach unietyckich w Czechach i na Morawach (np. J. Ondraćek 1967, ryc. 6: 7, 9: 11, 13: 2). Brak na razie na Śląsko w omawianym okresie mis z uchami pod krawędzią, form dość częstych w najstarszych zespołach unietyckich poza Sudetami (J. Ondraćek 1967, ryc. 8: 8). Pojawiają się one u nas, o czym niżej, dopiero w następnych fazach omawianej kultury.

Procentowo mniejszą już grupę stanowią nieduże garnki z dwoma, sporadycznie z czterema uchami umieszczonymi w górnej części naczynia (tabl. XXVII: 10), przy samej krawędzi wylewu lub niżej na szyjce. Jedno takie naczynie znaleziono razem z pokrywką (ryc. 33). Naczynia tego typu, właśnie z pokrywkami, są bardzo rozpowszechnione w najstarszej fazie kultury unietyckiej w Czechach i na Morawach, a także w innych kulturach tego czasu w Kotlinie Karpackiej.

Z terenu Śląska znamy też (co prawda tylko z jednego stanowiska we Wrocławiu-Oporowie) naczynia butelkowate o pękatym brzuścu oraz wąskiej, dość wysokiej szyjce. Jest to typ bardzo charakterystyczny dla protounietyckich znalezisk w Czechach. Uderza niemal identyczność w proporcjach i sposobie zdobienia na brzuścu grupami pionowych żeberek naczynia z grobu 24 z Wrocławia-Oporowa (tabl. XXVII: 9) i okazu z Prahy-Po-hofelca (V. Moucha 1963, ryc. 8:11).

W zespołach protounietyckich na Śląsku spotyka się wreszcie pucharki doniczkowate z uchem (tabl. XXVII: 8), z płaskim uchwytem przy brzegu wylewu, lub też tylko z silnie rozszerzoną częścią górną. Niektóre są zdobione poziomymi odciskami sznura, rytą linią zygzakowatą lub motywem jodełkowym. Formy takie (uważane dawniej za relikt kultury ceramiki sznurowej) znamy z najstarszych grobów unietyckich nie tylko w Czechach, ale i na Morawach, np. w Ivanćicach-Nćmćicach (J. Ondraćek 1967, ryc. 12: 1).

Poza ceramiką znajdowane są sporadycznie we wczcsnounictyckich grobach na Śląsku krzemienne groty oszczepów (tabl. XXVII: 15-16). Należą one do tzw. typu romboidalnego, z prostymi lub lekko wypukłymi krawędziami bocznymi ostrza. Ten sam typ spotykany jest w zespołach wczcsnounictyckich na Morawach (J. Ondraćek 1967, ryc. 21:4).

Z innych wytworów należy wymienić płytki łucznicze (tabl. XXVII: 13). Jedna z nich, z dwoma otworami na dwóch zaokrąglonych końcach (Marszowice), jest formą typową dla wczesnobrązowych kultur Kotliny Karpackiej, a występującą również w zespołach protounietyckich na Morawach. Inny okaz płytki z Wrocławia-- Oporowa (W. Sarnowska 1967, s. 230, ryc. 83m) z 4 otworami i zdobiony rytymi liniami, charakterystycznie rozszerzony na obu końcach jest typowy przede wszystkim dla kultury pucharów dzwonowatych.

Przedmioty metalowe znamy, jak dotąd, jedynie z grobu z 3 dziecięcymi szkieletami w Marszów icach (tabl. XXVII: 14). Znaleziono je przy prawym ramieniu jednego z tych szkieletów. Jak już zauważono wcześniej, ta sporadyczność występowania wyrobów metalowych jest zjawiskiem typowym dla najwcześniejszej fazy kultury unietyckiej na całym jej obszarze występowania.

Z jednego z grobów marszowickich pochodzi oszlifowane ostrze wykonane z kości bydlęcej (tabl. XXVII: 17). Wyroby kościane stanowią dość częsty składnik najstarszych zespołów unietyckich na Morawach i w Czechach.

W świetle dokonanej wyżej krótkiej analizy zespołów najstarszej fazy kultury unietyckiej na Śląsku widać, że nie różnią się one niczym od występujących w tym czasie na obszarach Czech i Moraw. Takie cechy uchodzące za specyficznie śląskie (marszowickie), jak występowanie motywów zdobniczych — krokwiowych i zygzakowatych na ceramice, pucharków doniczkowatych, płytek łuczniczych czy też wyrobów krzemiennych i kościanych obserwujemy w takim samym, jeśli nie większym, natężeniu na Morawach i w Czechach. Co więcej, zbieżności — talcże w sposobie zdobienia — między poszczególnymi naczyniami śląskimi, czeskimi i morawskimi są niekiedy tak duże, że odnosi się wrażenie jakby wykonała je jedna i ta sama ręka. Śląsk Dolny stał się zatem