P4290167

POSTULATY BADAWCZE I METODOLOGIA

Kaukazu i Azji Środkowej aż po gubernie zachodnie. Przykładem typowe-reprezentanta rosyjskiej elity urzędniczej po powstaniu styczniowym może być generał-gubemator wileński Konstantin von Kaufman, zrusz* 4QBony Niemiec, związany z kręgiem tzw. liberalnych biurokratów, zwo-'Knników modernizacji Imperium. Po nabraniu doświadczenia na Litwie jjjjttttał on przeniesiony do Azji Środkowej, którą podbijał, a następnie administrował. A umiejętności administracyjne zdobywał wcześniej właśnie B ziemiach litewskich, które pacyfikował po powstaniu 1863 r. Eksperymentował wówczas z polityką społeczną, wykorzystując konflikty klaso-pe między chłopami i szlachtą, oraz z polityką narodowościową, starając się odseparować etnicznych Litwinów od wpływów polskich. Korzystając 1 doświadczeń wyniesionych z Litwy, podobne rozwiązania usiłował zastosować w Azji Środkowej.

Ruchy i konflikty społeczne w polskiej historii wieku XIX były w czasach PRL tematami newralgicznymi, do których rzadko powraca się i dzisiaj. Dawniej popularna była koncepcja wpisująca polskie powstania w kontekst konfliktów klasowych. Powstanie styczniowe zostało zinterpretowane jako epizod tzw. „pierwszej sytuacji rewolucyjnej” po wojnie krymskiej, związanej z reformami i wyzwoleniem chłopów w Rosji w 1861 r. Dzisiaj warto ponownie zwrócić uwagę na konflikty społeczne, ale używając nowych narzędzi interpretacji i szerzej wykorzystując studia porównawcze wskazujące na powiązanie zjawisk społecznych z reformami uwłaszczeniowymi, procesem akulturacji ludu i przyjmowaniem tożsamości narodowej. Z drugiej strony warto byłoby np. sprawdzić, na ile prawdziwy jest pogląd amerykańskiego badacza rewolucji rosyjskiej Richarda Pipesa, który uznał, że rozbudzona w końcu X3X w. wśród polskich robotników i chłopów świadomość narodowa była antybolszewicką szczepionką i w 1919 i 1920 r. uchroniła ona polskie społeczeństwo przed komunistyczną agitacją. Konieczne więc wydają się dalsze badania nad ruchami i strukturami społecznymi, ale także w perspektywie porównawczej. Na potrzebę taką wskazują np. historycy podejmujący temat rewolucji 1905 r. - co odróżnia ich podejście od tradycyjnej w Polsce interpretacji skupionej dotąd na rozważaniu, czy rok 1905 r. był bardziej powstaniem, czy rewolucją - i ukazujący to wydarzenie jako swoistą „wiosnę ludów” w skali Imperium Rosyjskiego, obejmującą obszar jego wieloetnicznych peryferii. Wtedy po raz pierwszy w takiej skali zamanifestowane zostały aspiracje narodów okrain Rosji. TUtaj szczególnie ważne byłoby zbadanie związku haseł społecznych | aspiracjami narodowymi i wpływu konfliktów klasowych na stosunki między grupami etnicznymi, szczególnie na obszarze Kresów Wschodnich I tyk) UUeczypospolitej.