SNB13683

110 Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych

Uderzającą zmianą w strukturze zajęć czasu wolnego jest zdecydowany wzrost odsetka osób, które spacerują, niezależnie od wyjścia np. do sklepu, kina, kościoła czy przy innych okazjach. Nie trzeba przekonywać, że ten rodzaj rekreacji - wymagający aktywnego przemieszczania się na świeżym powietrzu (samodzielnie bądź z pomocą innych osób) - jest szczególnie korzystny dla podtrzymania dobrej kondycji osób niepełno-sprawnych ruchowo. W 1993 roku na spacery wychodził co czwarty mężczyzna i tylko co dziesiąta kobieta. W 1999 roku na spacer znajdował czas już co drugi mężczyzna i prawie 30% kobiet. Wartość wychodzenia z domu w ogóle i spędzania czasu na świeżym powietrzu, choćby na podwórku czy na balkonie, obecna jest zwłaszcza w wypowiedziach głęboko niepełnosprawnych respondentów lub ich współmałżonków:

„ Jak się mąż dobrze czuje, wyprowadzam go z wózkiem na podwórko. " [194]

„Latem wychodzę przed dom i siadam na ławeczce. " [193]

„Latem idę na balkon." [73]

Analiza indywidualnych budżetów czasu, które stanowiły rozbudowany element naszej ankiety, zwłaszcza w 1999 roku, pokazuje zróżnicowanie ilości czasu poświęcanego przeciętnie na poszczególne zajęcia ze względu na płeć w dniu powszednim i w dniu świątecznym, tj. w ostatnią przed wywiadem niedzielę (tabela 19). Wyniki tej analizy wskazują, że płeć jest nadal istotnym czynnikiem różnic we wzorze codziennych aktywności wśród osób niepełnosprawnych, głównie w zakresie pracy zawodowej oraz prac i obowiązków domowych, a także w zakresie czasu spędzanego na oglądaniu telewizji, zwłaszcza w dni świąteczne. Przedstawiona w tabeli 19 wielkość zróżnicowań według płci mierzona jest współczynnikiem eta (statystyczna istotność obliczonych współczynników podana jest w nawiasach).

W dniu powszednim czas pracy zarobkowej przypadający przeciętnie na jedną osobę był ponaddwukrotnie dłuższy wśród niepełnosprawnych mężczyzn (dwie godziny) niż wśród niepełnosprawnych kobiet (pięćdziesiąt minut). Jeden czynny zawodowo mężczyzna pracował przy tym około pięciu godzin dziennie, a mająca stałą pracę kobieta — przeciętnie około dwóch godzin. Relatywnie dłuższy jest dzień pracy osób młodszych, wyżej wykształconych, osiągających wyższe zarobki.

Więcej czasu niż praca zarobkowa zabierają kobietom różne prace i obowiązki domowe (przeciętnie prawie cztery godziny w ciągu dnia powszedniego i ponad dwie godziny w dni świąteczne). Mężczyźni poświęcają na te zajęcia tradycyjnie mniej czasu (przeciętnie nieco ponad półtorej godziny w dniu powszednim i tylko pół godziny w dni świąteczne). Oczywisty jest przy tym fakt, że praca ta zajmuje przeciętnie o trzy godziny więcej osobom biernym zawodowo niż osobom pracującym zawodowo.

Tabela 19. Ilość czasu poświęcana przeciętnie w 1999 roku przez niepełnosprawnych mężczyzn i kobiety na wykonywanie niektórych zajęć w dniu powszednim i świątecznym

	.... Przeciętny czas wykonywania (w godzinach na dobę) przez jedną osobę poszczególnych czynności w ciągu dnia
Wyszczególnienie	powszedniego			świątecznego
	Kobiety	Mężczyźni	Eta	Kobiety	Mężczyźni	Eu
Praca zawodowa stała (także w gospodarstwie rolnym, chałupnicza)	SO min	2 godz.	0,24 (sign. =0,000)	30 min	30 min	nieist.
Zajęcia, prace domowe (np. gotowanie, sprzątanie, naprawy, palenie w piecu)	4 godz.	1 godz. 40 min	0,44 (sign. =0,000)	2 godz.	40 min	0,43 (sign. =0,000)
Oglądanie telewizji	3,5 godz.	4 godz	nieist.	3,5 godz.	5 godz.	0,29 (sign. =0,000)

Opieką nad dziećmi oraz nad wymagającymi pomocy osobami dorosłymi zajmują się nieco częściej, przypomnijmy, kobiety niż mężczyźni. Przeciętny czas, który poświęcają tym czynnościom kobiety i mężczyźni nie jest jednak istotnie zróżnicowany (średnio po około pół godziny dziennie). Stosunkowo najwięcej czasu poświęcają doglądaniu dzieci osoby po sześćdziesiątce, niepracujące zawodowo (przeciętnie około godziny dziennie).

W dość ograniczonym repertuarze zajęć czasu wolnego dominującą pozycją jest oglądanie telewizji. Prawie wszyscy mężczyźni spędzają przed