Jasiński Motywowanie w przedsiębiorstwie (109)

rodzinę i dobrobyt. Jeżeli ponadto praca ta jest ciężka fizycznie i nudna lub monotonna to niechęć do niej dodatkowo wzrasta.

Dotychczasowe badania (6] wskazują więc, że orientacja na pracę jako podstawowa postawa życiowa występuje częściej u ludzi wykonujących zawody wyTażnie skry stalizowane oraz wymagające specyficznych i długotrwałych studiów’, niż u wykonujących pracę wymagającą tylko przyuczenia.

Uwzględniając znaczenie poszczególnych elementów pracy dla jednostki zauważa się. że pracownicy umysłowi z wyższym wykształceniem, 1 także niektórzy’ robotnicy o wysokich kwalifikacjach preferują pracę interesującą, urozmaiconą, odpowiedzialną, dającą zadowolenie oraz umoż- i liwiąjącą realizację własnych zdolności i osiągnięcia zawodowe/DIa pracow- | ników umysłowych o niższych kwalifikacjach i robotników, zwłaszcza | mewykw aplikowanych, ten aspekt pracy ma mniejsze znaczenie. Ważniejsze i są tzw. zewnętrzne czynniki motywacyjne, zwłaszcza płace, fizyczne warunki pracy', ewentualnie jej pewność, a czasami społeczne aspekty pracy. Ten I ostatni czynnik jest charakterystyczny dla urzędników, którzy cenią sobie I przede wszystkim życzliwe środowisko zawodowe i własny prestiż.

Wielu pracowników przywiązuje wagę do samodzielności i niezależno- I !| w pracy. Dotyczy to szczególnie ludzi o wysokich kwalifikacjach I i zajmujących stanowiska kierownicze. W krajach zachodnich, a stopniowo I również w Polsce, dążenie do niezależności znajduje wyraz w pozytywnej I ocenie pracy na własny rachunek, także w grupie robotników.

Ważną wartością, zwłaszcza w okresie załamania koniunktury gos- I podarczęj jest pewność zatrudnienia. Z badań w krajach zachodnich [6] I wynika, że szczególne znaczenie ma ona dla robotników o niskich kwali- I ftkacjach oraz pracowników umysłowych nie posiadających specjalnego I pr/> goto wania. mniejsze dla robotników wykwalifikowanych, a najmniejsze I dla pracowników umysłowych | wyższym wykształceniem, zwłaszcza zaj- I mujących stanowiska kierownicze. W Polsce w warunkach transformacji I systemowej nastąpiło odwrócenie dotychczasowego stanu niskiego zainte- I reno wanta tym aspektem pracy.

Cały kompleks wartości osobistych, wiążących się z dążeniem pracow- i mka do osiągnięcia znaczenia i sukcesu, do zdobycia uznania i szacunku I społecznego c/y władzy, jest szczególnie ważny dla ludzi wykonujących SCfwotty wymagające wysokich kwalifikacji i zajmujących wysoką pozycję społeczną w ogólnej hierarchii zawodów. Jednak pragnienie uznania, szacunku społecznego i znaczenia spotkać można także w innych grupach zawodowych Mniejszy zakres dotyczy władzy nu stanowisku kierów- 1 ruc/ym. co wiąże się zapewne z lękiem przed odpowiedzialnością.

Oiaraktcrystyc/ną cechą współczesnych czasów jest dążenie do osiąg- I męć w pracy zawodowej, występująca wśród osób wykonujących prace złożone, trudne i wymagające wysokich kwalifikacji.

Z wartościami osobistymi człowieka wiążą się wartości ogólnospołeczne, wynikające z identyfikacji z różnymi szerszymi grupami społecznymi, _cjy tfi | ludzkością w ogóle. Niektóre badania wykazały, że szczególnie silna więź (występuje w małych zespołach pracowniczych i stanowi tam źródło solidarnego działania. Część pracowników poczuwa się również do wspólnoty z zakładem pracy, zwłaszcza jeśli zapewnia załodze odpowiednie warunki zatrudnienia. Identyfikacja z zakładem pracy jest zwykle tym silniejsza, im wyższe miejsce zajmuje pracownik w hierarchii stanowisk. Specyficzny charakter ma identyfikacja zawodowa. Występuje ona zwłaszcza u pracowników, reprezentujących zawody wyraźnie uformowane, wymagające długiego przygotowania zawodowego, o rozbudowanej ideologii zawodowej.

Identyfikacja z wymienionymi grupami powoduje, że dobro zbiorowe staje się niekiedy ważniejsze od korzyści indywidualnych. Ponadto oddziaływanie grupy przyczynia się do upowszechnienia cenionych przez nią wartości.

Postawy i zachowania oraz wiedza i umiejętności zawodowe pracowników są dodatkowo modyfikowane przez indywidualne cechy psycho-logieznMpwłaszcza inteligencję, zdolności, typ osobowości, temperament i style poznawcze, a także inne uwarunkowania, takie jak pochodzenie społecznej historia życia, w tym dotychczasowa droga zawodowa [28].

2.3. Specyfika i warunki procesu pracy

Znana jest zasada odnoszenia płac do treści pracy i osiągniętego efektu działań. Treść pracy jest kształtowana przez elementy procesu pracy: rozwiązania techniczno-technologiczne, organizacyjne, zadania oraz osobę wykonawcy. Warunki pracy nie są więc elementem procesu pracy, ale jego pochodną są otoczeniem wobec tego procesu. Mogą stanowić barierę przy realizacji zadań.

Jak znosić tę barierę? Możliwe to jest przez:

zwiększone nakłady wysiłku wykonawcy danego zadania,

' doskonalsze rozwiązania techniczno-technologiczne, rozwiązania organizacyjne, skracanie czasu pracy itp.

Całkowite zlikwidowanie różnic w warunkach pracy jest w obecnych warunkach techniczno-technologicznych niemożliwe. Będą one jeszcze pracz długi czas wpływać na trudność wykonywania niektórych specyficznych prac, co powinno znaleźć odbicie w odpowiedniej organizacji pracy lub wynagradzaniu pracowników — wykonawców tych prac.

165