20487 PICT2644 (2)

n

wolując się do pojęcia tradycji, możni by rozumieć kamptisacjt literacką takie jako swoisty stan interioryzacji tradycji, warunkujący identyfikowanie przekazów literackich poprzez odnoszę* nie ich do tego, co literacko znane i zaakceptowane.

Funkcja kompetencji literackiej jako selekcjonera informacji (filtra) wydaje się oczywista. Blokuje ona lub utrudnia doatęp do odbiorcy tym tekstom, które kwestionują lub w jakiś spoaób naruszają jego rozumienie literackości. Wypowiedzi w największym stopniu odbiegające od usankcjonowanego społecznie zespołu wyobrażeń o literaturze mogą znaleźć się całkowicie poza sferą rozpoznawalności.

Przekaz perswazyjny, aby dotrzeć do odbiorcy, musi pokonać zespół filtrów — tak społecznych jak jednostkowych — przy minimalnych stratach swej zawartości informacyjnej. Musi zostać odebrany z możliwie najmniejszym marginesem błędu. W sytuacji perswazji literackiej nakłada to na nadawcę obowiązek maksymalizowania „mocy sterowniczej” tekstu ^ss. Podstawowym mechanizmem redukowania błędów w odbiorze i zwiększania mocy sterowniczej komunikatu jest redundancja semantyczna, polegająca m.in. na używaniu ciągów synonimicznych, różnych opisów tego samego, wreszcie duplikacji części wypowiedzi ¹. W konsekwencji tych zabiegów dochodzi do istotnego ograniczenia „luzu interpretacyjnego”, a tym samym — do ujednoznacz-nienia utworu.

Proces oddziaływania perswazyjnego zakłada przynajmniej minimalną różnicę w postawach uczestników aktu komunikacji. Brak takiej różnicy przekreśla sens zabiegów perswazyjnych. Bezcelowe jest wszakże przekonywanie kogoś do przyjęcia jakiejś tezy, gdy ten ktoś już ją zaakceptował. O jaką tezę chodziło w powieściach z lat 1949—1955? Otóż wydaje się, że w większości rozpatrywanych utworów teza ta daje się sprowadzić do idei walki klasowej i wynikającego stąd postulatu czujności. Grzegorz Lasota tak formułował w swoim czasie zadania stawiane literaturze dla młodzieży: „Powinniśmy uodpornić mło-

1

Zob. H. Markiewicz, Wymiary dzieła literackiego, Kraków 1984.

| 2Q0.

^u Zagadnieniu redundancji w powieści z tezą wiele miejsca poświęca Suleiman (op, cit,, rozdz. „Redundancy and the »Readable« Text“).