26748 P4290172

WIEK XIX — PANEL II

niż to ma miejsce w Polsce. To właśnie tam odbywa się obecnie interesujący proces przemyśleń i nowego ujmowania, reinterpretowania dziejów wieku XIX na obszarach Europy Wschodniej, szczególnie ziem Jitewsko-ruskich l Rzeczypospolitej. Strona poiska bierze w tej dyskusji udział we wciąż niewystarczającym stopniu. Kresy Wschodnie jako kolebka nowoczesnych narodów Ukrainy, Białorusi i Litwy domagają się więc od polskich historyków bardziej kompleksowych badań, uwzględniających zarówno specyfikę obszaru ziem litewsko-ruskich I Rzeczypospolitej i ich mieszkańców, jak też czynników i zjawisk etnicznych, kulturowych i społecznych, związanych z procesami narodotwórczymi na tym terenie, a także z rolą w nich czynnika polskiego.

Nieraz już ważne i nowatorskie, choć też kontrowersyjne interpretacje problematyki Kresów, wywołujące istotne debaty, należały do autorów piszących poza Polską i reprezentujących odmienną od polskiej perspektywę badawczą. Dyskusję nad problematyką zjawisk społecznych i kulturowych na ziemiach litewsko-ruskich uruchomiły w Polsce na przełomie lat 80. i 90. XX w. klasyczne już książki Daniela Beauvois, krytyczne wobec tradycyjnych, dowartościowujących spuściznę I Rzeczypospolitej poglądów polskiej historiografii na dzieje Kresów³⁵. Prace te spotkały się w Polsce z żywym odbiorem, a w pewien sposób nadal kształtują obraz polsko-rosyjskiej walki o Kresy. Warto zauważyć, że obecnie trylogia Daniela Beauvoisjest przygotowywana do druku w Rosji i ukaże się prawdopodobnie w przyszłym roku. Książki te będą więc w jakiś sposób wpływać na odbiór tych spraw również przez naszych rosyjskich kolegów.

Z drugiej strony jest i inny przykład próby całościowego ujęcia omawianej problematyki, a jest to wydana niedawno zbiorowa praca historyków rosyjskich pod redakcją Michaiła Dołbiłowa i Aleksieja Millera³⁶ o zachodnich okrainach, czyli peryferiach Imperium Rosyjskiego. Została ona uzupełniona wypowiedziami badaczy litewskich i polskich. Na tym tle wyraźnie widać - pomimo tak wielu wartościowych studiów napisanych w ostatnich latach - brak w polskiej historiografii całościowych, syntetyzujących ujęć dziejów Kresów.

Dlatego też - pomimo poważnego dorobku ostatnich lat, który reprezentują ważne prace np. prof. Leszka Zasztowta³⁷, prof. Tadeusza

35 Szczególnie: D. Beauvois, Polacy na Ukrainie 1831-1863. Szlachta polska na Wołyniu, Podolu i Kijowszcżyinie, Paryż 1987: idem, Walka o ziemię. Szlachta polska na Ukrainie prawobrzeżnej pomiędzy caratem a ludem ukraińskim 1863-1914, Sejny 1996; idem; Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i ludna Wołyniu, Podolu i Kijowszczyżnie 1793-1914, Lublin 2005.

36    Zapadnyje okrainyRossijskoj Impierii, red. M. Dołbiłow, A. Miller, Moskwa 2006.    — —

37    L. Zasztowt, Kresy 1832-1864. Szkolnictwo na ziemiach litewskich i ruskich dawnej Rzeczy- 7 0

pospolitą, Warszawa 1997.    --