51930 IMGA93 (3)

76 — ****** wytworem i kreatorem współczesnej kultury - kulturowe uwarunkowania mediów

Relatywizm kulturowy wyraźnie zaznacza się w podejściu do tradycji. Przestał ona a wielu twórców stanowić skarbnicę artystycznego dziedzictwa ludzkości, a stała się skupiskiem różnorodności, z którego można bezkarnie czerpać obrazy, wątki, sym bole, a nawet techniki i style.

3.2. Kultura globalna podstawą współczesnej paidei i humanizmu

3.2.1. Kultura pojmowana globalnie

Współcześnie, kiedy rozpatrujemy relacje kultura—kształcenie w aspekcie paidei, powinniśmy traktować kulturę całościowo. Niebywały bowiem rozwój cywilizacji naukowo-technicznej, w tym możliwość przemieszczania się ludzi (podróże) i błyskawiczny dostęp do informacji, zaowocował skurczeniem się świata do symbolicznej globalnej wioski, do możliwości poznania życia ludzi i ich kultury we wszystkich odległych zakątkach naszego globu. Stało się to możliwe m.in. dzięki dynamicznemu rozwojowi mass mediów z telewizją cyfrową na czele i hipermediów z siecią informatyczną typu Internet i wideotelefonią. Ich rola w kulturze i edukacji jest olbrzymia.

Według Jacques’a Delorse’a (1998 s. 37)

„swobodny światowy przepływ obrazów i słowa, także z jego niedociągnięciami, przeobraził zarówno stosunki międzynarodowe, jak i rozumienie świata przez jednostkę”.

One to spowodowały pankulturowe przemiany w charakterze współczesnej kultury i w stylu życia — wytworzyły dominującą kulturę popularną (nazywaną nierzadko jeszcze masową).

Znane są na ogół zarzuty formułowane przez wielu badaczy, m.in. przez Janusza Gajdę (2002b) pod adresem mass mediów i hipermediów jako nośników kultury popularnej. Można je ująć najkrócej w trzech punktach:

•    Prezentowanie rzeczywistości w krzywym zwierciadle i kreowanie fałszywej rzeczywistości, eksponowanie zjawisk patologicznych — gwałtu, przemocy, okrucieństwa, zbrodni, wyuzdanego seksualizmu, przy jednoczesnym braku gruntownej analizy rzeczywistości społeczno-politycznej i przekonujących przykładów zapobiegania zjawiskom negatywnym.

•    Upowszechnianie i utrwalanie konsumpcyjnego stylu życia w wyniku prymatu wartości materialnych; zawężania pojęcia sukcesu głównie do sfery zamożności, rozrywki; braku miejsca na heroizm pracy, codzienny trud.

•    Pogłębiający się proces dekulturyzacji, obniżanie poziomu artystycznego prze: zalew bylejakości, schlebianie pospolitym gustom, produkcję niewybrednej, ale zy skownej rozrywki.

Nie jest to z pewnością pełna lista możliwych zarzutów. Uzupełniają ją liczne pi blikacje. że wspomnimy tylko ostatnio wydane: Thomasa H. Eriksena (2003) Tyran,

chwili- Szybko i wolno płynący czas w erze informacji i Briana McNaira (2004) Seks -demokratyzacja pożądania i media, czyli kultura obnażania.

Ale rzeczywistość społeczno-polityczna i kultura tzw. wysoka, symboliczna, jak choćby religia, nauka i sztuka, nie są bezgrzeszne.

Tu także nazbierałoby się wiele niechlubnych przykładów nierzadko budząc sch sprzeciw, a nawet odrazę moralną. Przypomnijmy, obecność zbrodni i okrucieństwa nie tylko w lokalnych i światowych wojnach, w życiu prywatnym i publicznym, ale także w życiu religijnym i kulturze.

Człowiek, istota, którą Kazimierz Żygulski (1996, s. 52) określa jako Jiomo sapiens atrox - człowiek rozumny, okrutny” próbuje nie tylko usprawiedliwiać zbrodnie, ale wręcz uzasadnić ich dobroczynne działanie w imię wyższych racji. 1 tak w imię miłości Boga nawracano na „prawdziwą” wiarę, torturując, mordując tysiące niewiernych. Zbrodnicze praktyki Świętej Inkwizycji - palenie żywcem ludzi na stosie, wyrafinowane męczarnie, deptanie godności osobistej, upokarzanie duchowe - znajdowały uzasadnienie u wielu ojców Kościoła i nie tylko Kościoła. Problem jest szerszy i dotyczy deprecjonowanych współcześnie wartości, jak honor, godność, człowieczeństwo (Gajda, 2000a).

W życiu społecznym sztuka i współczesna kultura pełne są negatywnych, ekstremalnych zjawisk zaprzeczających idei humanizmu (Żygulski, 1998), które nie mogą być podstawą do podważania wysokiej rangi kultury w edukacji humanistycznej. Stąd też i negatywne zjawiska w kulturze popularnej nie powinny przysłaniać jej wartości. Nie bez znaczenia jest tu zmiana nazwy „kultura masowa” na „kultura popularna". 1 to nie tylko ze względu na pejoratywne skojarzenia z pojęciem „masa, masy”, ale także ze względu na olbrzymią rozpiętość aksjologiczną prezentowanych wytworów od przysłowiowej mierzwy do rzeczy w pełni wartościowych i przystępnych w formie, a przez to zdobywających sobie popularność, a ta oznacza rzeczywiste dotarcie do potocznego odbiorcy. Popularność taka, jeśli dotyczy nowej oryginalnej twórczości, to jest synonimem rozgłosu i uznania społecznego, powodzenia, sławy, czasami początkiem nowego kierunku, prądu, poszerzenia obszarów nowej kreacji i percepcji, a także jednym z głównych czynników decydujących o rozwoju kultury.

W zależności od dokonywanych wyborów, kultura popularna (w tym i sztuka l przez swoją dostępność służy zaspokajaniu różnorodnych upodobań, podnoszeniu czy wyrównywaniu poziomu, a nawet obniżaniu. Kontakty odbiorcy z kulturą popularną nie mają wprawdzie charakteru osobistego, bezpośredniego, jak w filharmonii czy teatrze, a są pośrednie, to jednak zapewniają wielomilionowemu audytorium odbiór także wartościowych dzieł w najlepszym wykonaniu (koncerty, transmisje).

Są także cenne programy o charakterze edukacyjnym poświęcone najnowszym osiągnięciom w nauce, sztuce, technice, problematyce zagrożeń ekologicznych; programy przyrodnicze, turystyczne, artystyczne, krajoznawcze, dotyczące kosmosu, posza-nowania praw człowieka, religii, obyczajów.

Współcześnie wydaje się tracić uzasadnienie podział na kulturę elitarną i popularną -jako wyższego i niższego poziomu. Utwory literackie Umberta Eco, Erica Boggsiaaat