edukacja14

308 XX wiek

Episkopat Polski nie zgodził się na uzależnienie wychowania religijnego od komunistycznej administracji. Przez wiele lat podjęty przez Kościół wielki wysiłek katechizacji w salkach parafialnych i wynajętych pomieszczeniach napotykał rozmaite szykany. Przez niemal trzydzieści następnych łat polska szkoła pozostawała szkołą ateistyczną.

Reorganizacja

szkolnictwa

wyższego

Szkolnictwo wyższe, które uzyskało ograniczoną autonomię w 1956 roku, ustawą z 1958 roku zostało znów podporządkowane nadrzędnej władzy ministra. Uczelnie podzielono na uniwersytety, politechniki i akademie (wojskowe, medyczne, ekonomiczne, artystyczne) oraz szkoły wyższe (pedagogiczne i artystyczne). Studia trwały pięć lat, a po ich ukończeniu przysługiwały tytuły magistra, inżyniera, lekarza. W 1966 roku połączono Ministerstwo Oświaty i Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego.

Przejawy oporu środowisk akademickich

Mimo poprawy warunków życia w porównaniu z okresem stalinizmu, znaczna część społeczeństwa nie pogodziła się z postępującą rusyfikacją. Przez 14 lat rządów ekipy Gomułki na państwo-* wych i pozbawionych autonomii uczelniach wciąż pojawiały się ogniska buntu. Najpierw w 1957 roku studenci protestowali na ulicach Warszawy, gdy władza zlikwidowała „odwilżowy” tygodnik „Po Prostu”. Później w środowiskach naukowych pojawili się rewizjoniści, naiwnie wierzący, że komunizm można zreformować i zdemokratyzować. W 1964 roku trzydziestu czterech uczonych i pisarzy skierowało do władz PRL list protestujący przeciwko wszechwładzy cenzury. W styczniu 1968 roku studenci sprzeciwili się zakazowi wystawiania dramatu Dziady Adama Mickiewicza, a gdy na protestujących posypały się represje, w marcu w kilkunastu miastach wybuchły

studenckie manifestacje i strajki. Charakterystycznym obrazem tych marcowych demonstracji były brutalne ataki milicji, używającej pałek, armatek wodnych, gazu łzawiącego, a nawet psów. Wielu studentów i sympatyzujących z nimi pracowników naukowych wyrzucono z uczelni, posłuszni sędziowie wydawali wyroki więzienia, a wojsko tworzyło karne jednostki dla relegowanych studentów. Władze komunistyczne wykorzystały studenckie protesty do przeprowadzenia na uczelniach antysemickiej czystki. Dopiero protest robotników Wybrzeża przeciw podwyżce cen żywności w grudniu 1970 roku i krew demonstrantów, przelana na ulicach Gdańska, Gdyni i Szczecina zmusiły reżim do usunięcia znienawidzonego Gomułki.

8. Konfrontacja

Objęciu władzy przez Edwarda Gierka, lidera partii komu- Okres Edwarda nistycznej na Śląsku, towarzyszyły obietnice poprawy sytuacji go- Gierka 1970-1980 spodarczej i bardziej pragmatycznej polityki społecznej, czego najważniejszym objawem było-po raz pierwszy od ćwierć wieku-zezwolenie Polakom na wyjazd}' zagraniczne. Zapowiedziano też kolejną reformę edukacji i już w styczniu 1971 roku powołano komitet ekspertów, złożony z profesorów, cieszących się zaufaniem władz, którego zadaniem miała być ocena sytuacji polskiej oświaty oraz sformułowanie propozycji na przyszłość. Nie czekając na raport eks- zbiorcze szkoły i pertów, Ministerstwo Oświaty w marcu 1973 roku wydało zarzą- gminne dzenie o organizacji zbiorczych szkół gminnych. Pomysł wydawał się słuszny, gdyż przewidywano tworzenie dużych zespołów szkół, składających się .ze szkół podstawowych, zasadniczych szkół zawodowych i przysposobienia rolniczego, liceów ogólnokształcących i zawodowych; ponadto przewidywano w tych zespołach m.in. uruchomienie klas dla dzieci upośledzonych, kształcenie dorosłych w zakresie szkoły podstawowej, powołanie poradni wychowawczo-zawodowych, zorganizowanie różnorodnych zajęć sportowych itp. Szkoły te miały być znacznie lepiej wyposażone od małych szkół wiejskich, nauczyciele lepiej wykształceni, a dzieci dowożone z bliższej i dalszej okolicy. W 1976 roku działało już ponad 1500 zbiorczych szkół gminnych, jednak pomysł okazał się chybiony, przede wszystkim z powodu sprzeciwu mieszkańców wsi wobec likwidowania małych szkół, a także nieustannych trudności z dowożeniem dzieci, którego zorganizowanie przekraczało możliwości komunistycznej administracji.

W maju 1973 roku eksperci przedstawili efekty swoich prac Nowy model w postaci dwóch publikacji: Założenia i tezy raportu o stanie oświa- szkolnictwa ty w PRL oraz Raport o stanie oświaty w PRL. Przedstawiono w nim ^{z 1973 r}'