edukacja05

290 XX wiek

290 XX wiek

Rezultaty reformy

Szkolnictwo

mniejszości

narodowych

Szkolnictwo

polonijne

Szkolnictwo

specjalne

zawodowych, a także zrównanie poziomu liceum zawodowego oraz ogólnokształcącego. W ślad za ustawami Ministerstwo WRiOP przeprowadziło zmiany w programach szkolnych, m.in. znacznie redukując materiał nauczania i odciążając uczniów. W szkołach średnich efektem zmian stało się położenie nacisku na wychowanie społeczno-obywatelskie.

Mimo trudności gospodarczych i narastającego zagrożenia ze strony agresywnych sąsiadów, Związku Radzieckiego i hitlerowskich Niemiec, polskie państwo zdobyło się na wielki wysiłek na rzecz rozwoju oświaty i nauki. W roku szkolnym 1938/39 w Polsce 90,6% dzieci objętych było obowiązkiem szkolnym, co stanowiło wynik lepszy niż np. we Włoszech czy w Czechosłowacji i niewiele gorszy niż we Francji (92,4%). W szkołach powszechnych uczyło się ponad 4,5 miliona dzieci, w 784 gimnazjach kształciło się 197 tysięcy uczniów, a w 668 liceach - 36 tysięcy uczniów. W 28 szkołach wyższych studiowało 50 tysięcy osób, co oznaczało, że na 10 tysięcy mieszkańców średnio przypadało 17 studentów, podczas gdy we Francji wskaźnik ten wynosił 18,8, w Wielkiej Brytanii - 13, w Belgii - 12, a w Niemczech 9,5. Największą liczbę studentów posiadały Uniwersytet Józefa Piłsudskiego w Warszawie - ponad 8 tysięcy, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie - prawie 5,5 oraz Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie - ponad 5 tysięcy. W latach trzydziestych powstały nowe uczelnie, m.in. Wyższe Studium Nauk Społecznych i Gospodarczych w Katowicach oraz Wyższe Katolickie Studium Społeczne w Poznaniu, a kilka szkół wyższych otrzymało pełne prawa szkół akademickich, m.in. Akademie Handlowe w Krakowie i Poznaniu, Akademia Handlu Zagranicznego we Lwowie i Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie.

Ponieważ Polska była państwem wielonarodowym, w którym żyły liczne mniejszości narodowe (w 1931 roku na 32 miliony mieszkańców - 4441 tysięcy Ukraińców, 2732 tysięcy Żydów, 989 tysięcy Białorusinów, 741 tysięcy Niemców), ważną rolę odgrywały szkoły z językiem wykładowym mniejszości lub szkoły dwujęzyczne. Polskie państwo wspierało działalność szkolnictwa dla emigrantów polskich m.in. w Niemczech, Francji, Belgii, Czechosłowacji. Największym skupiskiem Polaków poza granicami kraju stały się Stany Zjednoczone, gdzie na początku lat trzydziestych do różnego typu szkół uczęszczało około 600 tysięcy polskich dzieci.

Rozwijało się szkolnictwo specjalne, a w ostatnich latach przed wybuchem wojny czynnych było m.in. 15 szkół dla dzieci głuchoniemych, 8 szkół dla niewidomych, 74 szkoły dla dzieci upośledzonych umysłowo. Z 17 szkół dla dzieci moralnie zagrożonych korzystało około 2200 uczniów, z tego ok. 800 w zamkniętych zakładach poprawczych.

Na działalność w zakresie oświaty dorosłych składała się praca ponad 5 tysięcy kursów dokształcających, 100 szkół i 500 kursów wieczorowych, 6 tysięcy kursów dla przedpoborowych, 140 uniwersytetów powszechnych i 600 uniwersytetów niedzielnych, prowadzących cykle otwartych wykładów, ponad 18 tysięcy świetlic, 900 domów ludowych i 9,5^ tysiąca popularnych bibliotek. Najbardziej znane były uniwersytety ludowe w Szycach, a następnie w Gaci Przeworskiej, prowadzone przez Ignacego Solarza, a także uniwersytety ludowe prowadzone przez Akcję Katolicką m.in. w Ujezdnej, Wąchocku, Proboszczowicach koło Płocka czy Krzyżanowicach koło Tarnowa.

3. Nauki pedagogiczne

Nauki pedagogiczne pojawiły się na polskich uczelniach dopiero w okresie międzywojennym. Pierwsza uniwersytecka katedra pedagogiki powstała w 1919 roku na Uniwersytecie Poznańskim, a kierowali nią kolejno profesorowie: Antoni Danysz, Bogdan Na-wroczyński i Ludwik Jaxa-Bykowski. W rok później na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim uruchomiono Instytut Pedagogiczny, którym kierował prof. Zygmunt Kukulski, w 1922 roku powstało Studium Pedagogiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, a w 1926 roku na UJ i Uniwersytecie Warszawskim powołano katedry pedagogiki pod kierunkiem profesorów Zygmunta Mysłakowśkiego i Bogdana Nawroczyńskiego. W Wolnej Wszechnicy Polskiej działał jedyny wydział pedagogiczny, w którym seminarium pedagogicznym kierował prof. Antoni Dobrowolski, a dziekanem i kierownikiem utworzonego w 1925 roku Studium Pracy Społeczno-Oświatowej była prof. Helena Radlińska. W 1922 roku Maria Grzegorzewska założyła w Warszawie Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej, łączący pracę naukową z działalnością praktyczną.

Na rozwój nauk pedagogicznych znaczny wpływ miały także inne nauki społeczne, przede wszystkim psychologia wychowawcza, której najwybitniejszymi przedstawicielami byli prof. Uniwersytetu Warszawskiego Stefan Baley i prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego Stefan Szuman, oraz socjologia wychowania, reprezentowana przez prof Uniwersytetu Poznańskiego Floriana Znanieckiego, prof UJ Jana By-stronia i docenta Uniwersytetu Poznańskiego Józefa Chałasińskiego.

W politycznej dyskusji nad kształtem systemu oświaty w Polsce ścierały się różne koncepcje. Realny wpływ na decyzje polityczne miała koncepcja wychowania narodowego, lansowana przez liderów Narodowej Demokracji. Naukowe podstawy tej koncepcji tworzył Lucjan Zarzecki (1873-1925), matematyk, działacz Polskiej Macierzy

Szkolnictwo dla dorosłych    j

I. Solarz

Psychologia

wychowawcza

Koncepcja

wychowania

narodowego