Image 149

Porównując przedsiębiorstwo doskonale konkurencyjne i monopol zauważymy, że krzywa popytu monopolu na czynnik pracy (PPMJ spada szybciej, aniżeli krzywa popytu przedsiębiorstwa konkurencyjnego (WPMJ. Wynika to z różnic między wielkościami wyznaczającymi obydwie krzywe popytu (WPM_L = p ■ PM_l oraz PPM_L = PM_p • PM_L). Dla przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjnego cena (p) jest wielkością stałą, dlatego spadek WPM_L wynika wyłącznie ze spadku PM_l. W przypadku monopolu spadek PPM_L wynika zarówno ze spadku PM_p, jak i zmniejszenia się PM_L. W rezultacie PPM_L spada szybciej, aniżeli WPM_l. Optymalna wielkość zatrudnienia czynnika pracy przez monopol (L,) jest mniejsza od optymalnego zatrudnienia przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjnego (L₂ > L, - wykres 138).

Wyznaczenie krzywej popytu monopolu na czynnik zmienny (np. czynnik pracy) w sytuacji, kiedy monopol zmienia równocześnie ilości innych czynników produkcji (np. czynnika kapitału) odbywa się w taki sam sposób, jak dla przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjnego (porównaj wykres 135). Jedyna różnica polega na tym, że przesunięcie dotyczy obecnie krzywej popytu monopolu (PPM), a nie krzywej popytu przedsiębiorstwa konkurencyjnego (WPM).

Miernikiem reakcji popytu na czynniki produkcji na zmianę ceny jest elastyczność. Formuła elastyczności jest taka sama jak w przypadku popytu na produkty. Rozpatrując elastyczność cenową popytu na czynniki produkcji należy zwrócić uwagę na kilka charakterystycznych aspektów.

Wiele procesów technologicznych umożliwia zastępowanie jednych czynników produkcji innymi (np. czynnika pracy przez kapitał). Konstrukcja izokwanty produkcji z góry zakłada istnienie substytucji między czynnikami. Elastyczność popytu na czynnik produkcji zależy od tego, czy technologia produkcji pozwala na stosunkowo swobodne, czy też bardziej ograniczone zastępowanie danego czynnika produkcji innym czynnikiem. Jeśli istnieje łatwość substytucji między czynnikami, wówczas wzrost ceny danego czynnika może ograniczyć dość znacznie wykorzystanie go w procesie produkcji. Jeżeli substytucja czynników jest z racji stosowanej technologii dość trudna, wtedy nawet znaczny wzrost ceny danego czynnika spowoduje jedynie niewielki spadek zapotrzebowania (popytu) na ten czynnik.

Elastyczność cenowa popytu na czynnik produkcji jest tym większa, im łatwiej jest zastąpić dany czynnik innymi czynnikami produkcji.

Popyt na czynnik produkcji jest bezpośrednio powiązany z popytem na produkt, w skład którego dany czynnik wchodzi. Wydatki na zakup czynników są dla przedsiębiorstwa składnikiem kosztów produkcji. Wzrost ceny czynnika oznacza więc wzrost kosztów produkcji. Przy danym popycie na produkty przedsiębiorstwa zmienia się optymalna wielkość produkcji, a to z kolei prowadzi do zmiany ilości wykorzystywanego czynnika produkcji. Rozmiary tych zmian zależą od cenowej elastyczności popytu na produkty przedsiębiorstwa. Im większa jest elastyczność popytu na produkt, tym większa jest także elastyczność popytu na czynnik produkcji wykorzystywany do wytwarzania produktu.

Zastępowanie jednych czynników produkcji innymi czynnikami może wymagać stosunkowo długiego okresu czasu. W krótkim okresie czasu produkcja oparta jest na danej technologii, która może wyznaczać stosunkowo sztywne proporcje między nakładami poszczególnych czynników. W tym wypadku np. wzrost płacy nie spowoduje zwiększenia zatrudnienia pracowników, lub zwiększy zatrudnienie w niewielkim stopniu. W długim okresie czasu można wprowadzić nową technologię produkcji, która ułatwia zastępowanie czynników stosunkowo drogich, czynnikami tańszymi.

Elastyczność cenowa popytu na czynnik produkcji jest większa w długim okresie czasu, aniżeli elastyczność w krótkim okresie czasu.

PODAŻ CZYNNIKA PRACY

Celem decyzji konsumenta jest maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji dóbr. Maksymalizując zadowolenie (użyteczność) konsument uwzględnia swoje

299