Image
39 djvu

130

ustaw obowiązujących. Konfederacja po spełnieniu swoich zadań rozwiązywała się i wszystko w państwie wracało do dawnego porządku.

Konfederacye weszły w zwyczaj od r. 1572, choć i w czasach dawniejszych mamy ślady podobnych związków. Po śmierci Zygmunta Augusta, ostatniego z Jagiellonów, urzędnicy i sędziowie zawiesili czynności, wykonywane w imieniu króla, brakło naczelnego wodza, brakło pana w Rzeczypospolitej. Wtedy to szlachta, zgromadzona na sejmikach, wzięła na siebie ciężar władzy najwyższej, prawa jej i obowiązki. Zawiązywała osobno w każdym województwie konfe-deracyę zwaną kapturową, dla zabezpieczenia granic państwa od nieprzyjaciół, utrzymania pokoju i zgody, wreszcie dla zapewnienia sobie swobodnego wyboru nowego króla. Posłowie, wybrani na sejmikach konfederackicb, łączyli się na zjeździe konwokacyjnym w jedną ogólną kon-federacyę kapturową, by wspólnemi siłami bronić bezpieczeństwa i porządku w Rzeczypospolitej podczas bezkrólewia. Za życia panujących tworzyły się także konfederacye, działały one zgodnie z rządem lub przeciwko niemu i wtedy przekształcały się w rokosze. Jako przykład służyć mogą rokosze Zebrzydowskiego i Lubomirskiego za panowania Wazów. Zwykle jedno województwo zawiązywało konfederacyę i wzywało inne do wzięcia w niej udziału, w ten sposób rozszerzała się konfederacya po całym kraju i stawała generalną. Układano akt, w którym zawarte były jej cele i żądania, oraz przysięga, że wiernie służyć będzie Bogu, królowi i wolno ści. Akt powyższy podpisywała zgromadzona szlachta, poczem wybierano naczelników czyli marszałków konfederacyi, którzy łącznie