ELEMENTY EKONOMII

SEMESTR 1 - MIKROEKONOMIA

PROF. WANDA PATRZAŁEK

WYKŁAD 1 - EKONOMIA W SYSTEMIE NAUK, 16 II 2006

• Rozwój ekonomii jako nauki

• Ekonomia liczy sobie 230 lat, więc jest nauką dość młodą

• 1776 - Adam Smith wprowadza termin ekonomia i jako pierwszy bada rynek

• Rynek jako wymiana, proces komunikacji.

• Ekonomia początkowo rozwijała się głównie w ujęciach mikroekonomicznych

• Lata 30. XX wieku (wielki kryzys gospodarczy) - nastąpił przełom

• Zwrócono uwagę na problemy w skali makro

• J. Keynes poszedł w kierunku popytu globalnego, co spowodowało między innymi rozwój banków

• Problemy ekonomiczne a problemy społeczne

• Ekonomia to nauka społeczna - ideologicznie. Bazuje na tematach operacyjnych i metodach badawczych innych nauk społecznych.

• Ekonomia ma charakter pozytywny

• Bazuje na matematyce i logice, mniej na kwestiach aksjonormatywnych (systemie norm i wartości)

• Pewne wybory społeczne są oparte na ekonomii - socjologia jest bardzo zekonomizowana

• Przykłady

• Konflikty społeczne burzące struktury społeczne powodują naruszenie stabilności ekonomicznej

• Jednostki, które wybiegają poza normy społeczne mogą z tego powodu mieć problemy na rynku pracy

• Sukcesja „wyuczonej bezradności:

• Np. jeśli ktoś długo pozostawał bez pracy, to może taki stan rzeczy przekazać dzieciom w czasie procesu socjalizacji i one też nie będą chciały szukać pracy.

• Gdy długo pozostaje się bez pracy, wypada się z roli społecznej

• Związek ekonomii z innymi dyscyplinami społecznymi (socjologią, psychologią, filozofią)

• Nauki społeczne bazują na wspólnych pojęciach ogólnych

• Związek ekonomii i nauk społecznych wynika z:

• Kontekstu teoretycznego:

• Pojęcia:

• Proces

• zjawiska występujące po sobie połączone związkiem przyczynowo-skutkowym.

• Determinuje go przede wszystkim chronologia logiczna, jest konstrukcją logiczną służącą do budowy wielu pojęć stricte ekonomicznych

• Socjalizacja, procesy psychiczne, rynek, konkurencja

• Rynek - jest procesem; tworzy się w momencie powstania idei produktu

• Struktura

• Służy do opisu grupy społecznej, bierze swój początek w logice zbiorów

• Np. struktura grupy (logiczny zbiór, w którym elementy nabierają praw), rynek (zbiór elementów i relacji determinowany niewidzialną ręką rynku), gospodarowanie (struktura procesów produkcji, dystrybucji, wymiany - tworzona przez podmioty)

• Potrzeby

• Wraz z rozwojem psychologicznym wzrasta poziom potrzeb (zgodnie z piramidą potrzeb Maslowa)

• Determinuje wszelkie działania człowieka

• Np. potrzeby uznania, kontaktów społecznych, ekonomiczne - rozumiane w sensie egzystencjalnym

• Byt

• Rozumiany zarówno w sensie filozoficznym, jak i w sensie ekonomicznym (byt egzystencjalny)

• Związany ze zmiennością systemów ekonomicznych - od wspólnoty do systemu rynkowego.

• Kontekstu metodologicznego

• Ankiety, wywiady kwestionariuszowe, obserwacje, panele, eksperymenty

• Przedmiot ekonomii

• Ekonomia to nauka badająca, w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje o tym co, jak i dla kogo produkować.

• Triada ekonomiczna (związana z ww. definicją)

• Zawiera się w 3 grupach problemów ekonomicznych

• Po pierwsze - co produkować? Jakie dobra produkować? Produkować usługi czy produkty? W jakich ilościach te dobra produkować?

• Mówi czy mamy do czynienia z gospodarką tradycyjną czy nowoczesną.

• W nowoczesnej rozwinięte są bardziej usługi

• Kraje dzieli się w związku z tym na bogate (produkujące usługi) i biedne (zajmujące się głównie wydobyciem i przetwarzaniem)

• Po drugie - jak produkować? Jakich technologii i systemów energetycznych używać?

• Po trzecie - dla kogo produkować?

• Produkt ma zawsze odbiorcę docelowego, nigdy nie jest skierowany do wszystkich

• Im bardziej gospodarka rozwinięta, tym głębsza segmentacja rynku

• Gospodarowanie i struktura zasobów ekonomicznych

• Gospodarowanie = proces produkcji, dystrybucji i wymiany.

• PRODUKCJA

• Ziemia to grunt wraz z surowcami nań się znajdującymi

• Praca to podstawowa siła nadająca kierunek produkcji

• Kapitał to maszyny, urządzenia, nowe technologie

• Dobra rzadkie, czyli ekonomiczne oraz dobra wolne

• DOBRA W SZEROKIM ZNACZENIU

• Rzadkie

• Konsumpcyjne

• Produkcyjne

• Wolne

• Konsumpcyjne

• Produkcyjne

• Ujęcia definicyjne ekonomii jako dyscypliny ekonomicznej

WYKŁAD 2 - EKONOMIA JAKO NAUKA, 23 II 2006

• Problemy ekonomiczne i teorie ekonomiczne

• Problemy są przedmiotem badań makro i mikroekonomii.

• Są rzeczywistym odbiciem zjawisk ekonomicznych

• Modele ekonomiczne i model m.in. rynku, gospodarki narodowej służą do oceny, weryfikowania, diagnozowania problemów

• Teorie ekonomiczne są zbudowane ze związków istotnych. Dochodzi się do generowania właściwości

• Są zbudowane z cech najistotniejszych

• Modele gospodarki narodowej służą do oceny i porównań różnych gospodarek.

• Problemy z zakresu mikroekonomii są odwoływane do modeli rynku i teorii funkcjonowania rynku.

• Modele są zbudowane z cech pożądanych

• Służą do optymalizacji zachowań podmiotów ekonomicznych

• Teorie ekonomiczne zbudowane na abstrakcjach służą do porównywania zjawisk z przyjętymi modelami (wzorcami)

• Zależność między teoriami a problemami ekonomicznymi jest dwustronna

• Problemy przyczyniają się do tworzenia nowych teorii

• Teorie kształtują szereg zjawisk ekonomicznych

• Definicje ekonomii jako nauki

• Ekonomia to nauka o dokonywaniu wyborów

• Wybory typu „coś za coś”

• Wybory na poziomie mikro i makro.

• Firmy muszą określić jakie przedsięwzięcia będą korzystne dla nich

• Alokacja - właściwe wykorzystanie zasobów (wyborów ??)

• Wybory muszą być zracjonalizowane, by uniknąć dysonansu pozakupowego.

• Na wybory wpływa rynek i dochody.

• Gospodarka jako całość też stoi przed wyborami, a przede wszystkim na początku rozwoju

• Wykresy na notatkach recznych

• Ze wzrostem zamożności zwiększa się znaczenie dóbr publicznych w stosunku do prywatnych.

• Definicje

• Z perspektywy 3 komponentów:

• Badanie działań człowieka dotyczy produkcji oraz wymiany między ludźmi

• Ekonomia to nauka o tym, w jaki sposób istoty ludzkie organizują działania w sferze konsumpcji i produkcji

• Z perspektywy ujęć makroekonomicznych

• Ekonomia analizuje zmiany w całości gospodarki - tendencje w zakresie cen, produkcji i bezrobocia. Z chwilą, gdy te zjawiska będą zrozumiane, pomaga w kształtowaniu polityki makro, a więc wpływu rządy na gospodarkę.

• Z perspektywy ważnych kategorii ekonomicznych

• W ujęciu monetarystycznym, ekonomia to nauka o pieniądzu, stopie procentowej, kapitale i bogactwie.

• Najbardziej popularna definicja

• Ekonomia to nauka o dokonywaniu wyborów. Bada, w jaki sposób ludzie dobierają dobra rzadkie albo ograniczone zasoby wytwórcze (ziemia, praca), aby produkować z nich różne dobra i jak decydują o rozdziale tych dóbr między konsumujących je członków społeczeństwa.

• Ekonomia pozytywna i normatywna

• Twórcą tego podziału jest M.Friedman.

• Nauka pozytywna: oparta o formalizacje matematyczne, pozbawiona myślenia aksjonormatywnego.

• Friedman pisze, że człowiek powinien być zadowolony z życia i swoich wyborów

• Opiera się na badaniach ilościowych

• Opowiada się za nią Friedman.

• Nauka normatywna: oparta na wartościach.

• Współczesna ekonomia oparta jest na myśleniu pozytywnym (obiektywnym, bez wartościowania)

• Według Friedmana najefektywniejsza jest gospodarka wolnorynkowa

• Niekonsekwencja Friedmana, bo odwołuje się ona często do wartościowania (wyborów aksjonormatywnych).

• Pareto: przyzwolenie dla gospodarki rynkowej pojawia się wtedy, gdy dobrobyt części społeczeństwa się polepsza, a pozostałym się nie pogarsza.

• Ekonomia dobrobytu: każda gospodarka rozwija się efektywnie, gdy jest konkurencja.

• Wykres w notatkach ręcznych

• Podział ekonomii na mikro- i makroekonomię oraz problemy mikro- i makroekonomiczne.

• Podział wynika z myślenia ekonomicznego a analizy pojedynczych rynków.

• Mikroekonomia - zajmuje się problemami zrównoważenia pojedynczego rynku, badaniem rynku, zmienności popytu i podaży, generowaniem rynku.

• Makroekonomia

• Tylor: makroekonomia jest o tyle dobra, o ile mikroekonomia leżąca u jej podstaw jest dobra

• Bada gospodarkę jako całość: problemy dotyczące najważniejszych sfer ekonomicznych

• Produkcji

• Zatrudnienia

• Wysoki poziom zatrudnienia i niski poziom bezrobocia przymusowego (do 6%)

• Stabilizacji cen

• Stabilizacja cen przy swobodnej grze sił rynkowych; inflacja poniżej 3 punktów

• Wymiany międzynarodowej

• Bilanse międzynarodowe to równowaga eksportu i importu; stabilność kursu waluty

• Rynek dóbr i usług oraz rynek pracy

WYKŁAD 3 - PODSTAWOWE KATEGORIE RYNKOWE, 2 III 2006

• Rynek i jego znaczenie w systemie rynkowym

• Definicje

• Rynek jako proces określa, jakie ilości dóbr zostają kupione i sprzedane oraz jakie są warunki zakupu (cena, itp.). Określa zamiar, w wyniku którego kupujący i sprzedający określają co i za ile chcą kupić bądź sprzedać.

• Jest to proces komunikacji i wymiany.

• Jest ciągiem zdarzeń - rozpoczyna się już w momencie inauguracji

• Rynek jako struktura jest zbiorem składającym się z uczestników gry rynkowej i przedmiotu transakcji (musi istnieć oferta rynkowa)

• Rynek w ujęciu potocznym to miejsce kupna i sprzedaży

• Rynek i konkurencja

• Rynek jest oparty na zasadzie konkurencji

• Koordynuje uczestników i grę rynkową

• Konkurencja rozdziela uczestników gry rynkowej na konsumentów i producentów.

• Rynek i konkurencja to proces (płaszczyzna wspólna rynku i konkurencji)

• Konkurencja odbywa się na płaszczyźnie konsumentów i producentów

• Producenci konkurują o dostęp do konsumentów, o dostęp do nowoczesnych technik, informacji o zachowaniach konsumenckich, odpowiednich materiałów i dóbr.

• Konsumenci konkurują o dostęp do atrakcyjnych produktów, do informacji o produkcie.

• Konkurencja to proces (rozdzielający interesy uczestników gry rynkowej), w wyniku którego producenci i konsumenci chcą przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny, jakości, itp. - definicja prosta

• W definicji bardziej złożonej wspomina się o tym, że uczestnicy gry rynkowej starają się uniknąć pojawienia się korzystniejszych ofert u innych

• 
  
  Podział konkurencji

• Cenowa

• Pozacenowa

• Konkurencja pozacenowa jest zwana również doskonałą

• Jest powiązana z modelem rynku.

• Typy konkurencji

• Cenowa

• Koordynuje zgodność wielkości towaru z ilością towaru, którą można kupić

• Doprowadza do równowagi między ilością nabywaną a produkowaną

• Pozacenowa

• Dotyczy faktycznych i wyimaginowanych cech produktów dotyczących reputacji produktu i firmy.

• Dotyczy jakości, wyglądu, trwałości i zgodności z modą

• Ma większe znaczenie niż cenowa w gospodarkach rozwiniętych.

• Tworzy model rynku oparty o konkurencję doskonałą (nieistniejący w rzeczywistości) - najważniejszy jest tu konsument.

• Niedoskonała

• Opiera się na niedoskonałych mechanizmach dotarcia do informacji, zasobów, ceny; może tworzyć barierę wejścia na rynek dla innych producentów

• Doskonała

• Nie istnieje w rzeczywistości; jest to konkurencja modelowa; nie tworzy barier wejścia i wyjścia. Producenci wytwarzają identyczny produkt o identycznej cenie, różniący się tylko jakością.

• Popyt, jego funkcje i czynniki determinujące

• Mechanizmy rynkowe dzieli się na popyt i podaż

• Rynek wolny to rynek oparty na prawie popytu i podaży (nie ma ingerencji państwa)

• Niewidzialna ręka rynku koordynująca zachowania po stronie popytu i podaży

• Popyt

• Potocznie: wszystko to, co ludzie chcą kupić; zapotrzebowanie

• Naukowo: relacja odwrotna między ceną a ilością nabywanego dobra, którą konsumenci są skłonni kupić, pod warunkiem, że pozostałe czynniki pozostają bez zmian (ceteris paribus).

• Jest to relacja ujemna - gdy cena rośnie, maleje ilość nabywana

• Funkcja popytu

• Funkcja ceny, ceteris paribus

• Q_D=D(P_A)

• D'(P_A)<0

• Wieloczynnikowa funkcja popytu

• Q_DA = D(P_A,P_B,…,P_Z,I,T,Y)

• Q_DA - Ilość nabywana

• P_A - cena produktu nabywanego

• P_B…P_Z - cena innych dóbr

• I - dochody konsumenta

• T - gusta

• Y - inne czynniki zmiennościowe

• Popyt zależy od

• Ceny dobra

• Poziomu zmienności ceny dobra (czy produkt jest substytucyjny czy komplementarny)

• Ceny innych dóbr

• Substytutów - efekt substytucyjny (polega na tym, że w wyniku zmiany cen nabywcy zakupują więcej substytucyjnych dóbr relatywnie tańszych, a mniej dóbr substytucyjnych relatywnie droższych)

• Efekt dochodowy (polega na tym, że w wyniku zmiany cen następuje zmiana dochodu realnego nabywcy, co oznacza zmianę możliwości nabywczych)

• d Q_A/ d Q_B < 0

• Komplementarnych produktów (produkty komplementarne to takie, które są konsumowane w sposób łączny, np. kuchenka gazowa i gaz)

• Wzrost ceny jednego produktu może spowodować spadek zapotrzebowania na produkt komplementarny

• d Q_A/ d Q_B > 0

• dochodów konsumenckich

• Analiza wieloczynnikowa wychodzi poza zasadę ceteris paribus

• Np. przy tej samej cenie może wzrosnąć ilość nabywanego dobra

• Możliwe przyczyny - efekt owczego pędu, dobra reklama produktu

• Np. przy wzroście ceny kupno może pozostać na niezmiennym poziomie

• Możliwe przyczyny - efekt Veblena (prestiżowy)

• Przy tej samej cenie spadek popytu

• Pojawienie się innych produktów, efekt snobizmu

• Przy spadku ceny, popyt niezmienny

• Pojawienie się produktów konkurencyjnych

• Podaż, funkcje podaży i czynniki determinujące

• Podaż

• Potocznie: ilość produkcji na rynku

• Naukowo: relacja dodatnia pomiędzy ceną a ilością, przy zasadzie ceteris paribus.

• Wzrost ceny powoduje wzrost produkcji

• Funkcje podaży

• Q_SA = S(_PA)

• S'(_PA)>0

• Analiza wielowymiarowa

• Q_SA = S(P_A, P₁,…P_n, T_N, T_E, X)

• Q_SA - podaż (ilość produkowana)

• P_A - cena dobra

• P₁…P_n - cena czynników produkcji (zasobów, materiałów, surowców)

• T_N - poziom technologiczny

• T_E - efektywność produkcji

• X - pozostałe czynniki

• Przy stałej cenie wzrost podaży

• Dostęp do nowych technologii, wzrost popytu

• Przy wzroście ceny podaż bez zmian

• Zagęszczenie konkurencji, wzrost cen czynników produkcji

• Wzrost ceny i spadek podaży

• Równowaga rynkowa w dwóch opcjach - krótkookresowej i długookresowej

• Równowaga rynku - dostosowanie podaży do popytu

• Jest modelem

• W długim okresie nierównowaga rynku prowadzi do likwidacji

• Nierównowaga

• Niedobór - duży popyt i mała podaż

• Charakterystyczna dla gospodarek naukowo - rozdzielczych

• Nadwyżka - duża podaż i mały popyt

• Charakterystyczna dla gospodarek rynkowych

• Przywrócenie równowagi

• W krótkim okresie (gdy brak czasu na dokładne badanie rynku, na zmianę wyposażenia, zmianę surowców, itd.)

• Można tylko manipulować parametrem cenowym

• Niedobór - podniesienie ceny

• Nadmiar - obniżanie ceny

• Państwo ma prawo wprowadzać wtedy ceny maksymalne i minimalne

• W długim czasookresie (czas jako gwarancja na modyfikacje produktu, badanie rynku)

• Oferuje się produkt lepszy niż konkurenci (głównie jakościowo lepszy)

• Może wzrosnąć podaż

• Można manipulować popytem

• Ceny minimalne i maksymalne

• Państwo może ustalić cenę maksymalną, powyżej której cena produktu nie powinna wzrosnąć (przy niedoborze)

• Państwo może ustalić cenę minimalną

• Dotyczy głównie rolnictwa, kiedy to rolnik ma cenę gwarantowaną, za którą jego produkty zostaną zakupione.

• Wady i zalety rynków konkurencyjnych

• Zalety

• Możliwości po stronie wzrostu jakości, użyteczności produktu, wzrost zadowolenia konsumenta

• Efektywność gospodarowania, oszczędności zasobów i surowców

• Wady

• Spory o granice wzrostu ekonomicznego. Wzrost ten przyczynia się do degradacji środowiska naturalnego

• Zjawisko nadprodukcji

• Techniki manipulacji, agresywne reklamy (które choć zabronione są stosowane)

• Dezinformacja w natłoku produktów

• Poliferacja, w wyniku której klient czyje się zagubiony, nie zauważa nowych produktów na rynku (bo ma swoje ulubione i nie zmienia przyzwyczajeń).

WYKŁAD 4, ELASTYCZNOŚĆ POPYTU I PODAŻY, 9 III 2006

• Zasady integracji działań rynkowych

• Wszystkie elementy w obrębie działań rynkowych muszą działać sprawnie, integralnie i harmonijnie

• Etapy integracji działań rynkowych

• Orientacja rynkowa, znalezienie niszy rynkowej, poznanie potrzeb odbiorców

• To może stanowić o sukcesie firmy

• Kolejnym produktom substytucyjnym trudniej jest wejść na rynek

• Nisza rynkowa - obszar, który dotychczas nie był zagospodarowany

• Dostosowanie oferty do potrzeb odbiorców

• Badania rynkowe i właściwa kampania reklamowa

• Ogólnokrajowa, oparta na wielu nośnikach, biorąca pod uwagę cechy docelowego odbiorcy

• Odpowiednia cena

• Cena jest ważnym wyznacznikiem wyborów konsumenta

• Właściwe dotarcie do miejsc dystrybucji

• Ważny jest efekt świeżości (czas między dystrybucją a reklamą musi być optymalny)

• Błędy braku integracji działań rynkowych

• Złe rozpoznanie potrzeb

• Dlatego należy prowadzić badania rynkowe (np. focusy)

• Złe dobranie do konsumenta reklamy i promocji

• Należy wziąć pod uwagę cechy i potrzeby konsumenta

• Nieodpowiednia cena

• Zbyt wysoka spowoduje to, że klient kupi produkt raz

• Zbyt niska wzbudzi u konsumenta podejrzliwość i ten nie kupi produktu

• Zła synchronizacja między dystrybucją a reklamą

• Falstart marketingowy

• Zbyt późna dystrybucja może z kolei spowodować to, że konsument kupi produkt konkurencyjny

• Produkty masowe powinny być zestandaryzowane, a nie zawsze są

• Zasada 4 P

• Product

• Price

• Promotion

• Production

• Uwarunkowania zakupu dóbr

• 
  Proces motywacyjny

• Schemat

• W gospodarkach transformujących się mechanizmy rozbudzania potrzeb są rzadziej wykorzystywane

• Przeciwnie w gospodarkach rozwiniętych

• Potrzeby

• Potrzeba to stan organizmu prowadzący do zaburzenia homeostazy (równowagi). Jest definiowany jako brak czegoś lub nadmiar czegoś.

• Jest to jedno z najważniejszych pojęć

• To ona zmusza do zakupu danego produktu.

• Jest to kategoria interdyscyplinarna

• Kategorie potrzeb

• Biologiczne

• Społeczne

• Psychologiczne

• Klasyfikacja potrzeb wg Maslowa (piramida potrzeb)

• Wykres

• Cechy potrzeb

• Heterogeniczność - zróżnicowanie

• Dychotomia - ograniczoność

• Odnawialność

• Niska sybstytucyjność

• Poliferacja produktu - przywiązanie konsumenta do jednego produktu i nie zauważanie nowych produktów

• Komplementarność

• Elastyczność popytu

• Elastyczność popytu to reakcja popytu na zmiany czynników determinujących popyt

• Warianty elastyczności popytu

• Cenowa

• Wzory:

• Mówi o tym, jak reaguje popyt na zmiany ceny dobra

• Warianty elastyczności cenowej

• Popyt elastyczny e>1

• Zmiana ceny o jednostkę powoduje analogicznie wyższą zmianę

• Elastyczność proporcjonalna e=1

• Zmiana ceny o jednostkę powoduje analogiczną zmianę popytu

• Umiarkowana 0<e<1

• Popyt sztywny e=0

• Popyt nie reaguje na zmianę ceny

• Popyt odwrotnie elastyczny (efekt Giffena) e>0

• Dla pewnych dóbr podstawowych zmiana ceny powoduje wzrost popytu.

• Punktowy układ popytu

• W różnych punktach produkty wykazują różną elastyczność.

• Mieszana

• Mówi, jak reaguje popyt dobra A przy zmianie ceny dobra B

• Dotyczy dóbr substytucyjnych i komplementarnych

• Im elastyczność mieszana większa od zera, tym bardziej doba A i B są substytucyjne.

• Gdy elastyczność mieszana jest ujemna, to dobra A i B są komplementarne.

• Oznacza sposób powiązania dóbr

• Wzór

• Dochodowa

• Informuje o tym, jak dochody konsumentów wpływają na zmiany popytu

• Wzór

• Prawo Engla

• Ernest Engel

• W miarę wzrostu poziomu dochodów konsumenta maleją jego wydatki na żywność

• Obecnie udoskonalono tę teorię

• W miarę wzrostu poziomu dochodów konsumenta stabilizują się wydatki na żywność, mieszkanie i odzież (potrzeby pierwszego rzędu), a wzrastają wydatki na potrzeby wyższego rzędu (luksusowe)

• Etapy:

• Przedeglowski

• Dochody są niskie, więc przeznacza się je głównie na zaspokajanie potrzeb egzystencjalnych

• Englowski

• Stabilizacja wydatków na potrzeby niższego rzędu, ewentualna wymiana dóbr substytucyjnych

• Poenglowski

• Wzrost dalszy dochodów, wzrost wydatków na potrzeby drugiego rzędu.

• Skutki

• Zmienia strukturę produkcji

• Prowadzi do racjonalizacji popytu

• Krzywa Torngista

• Obraz działania poszczególnych etapów prawa Engla

• Polski konsument zmienia swoje wydatki i powoli zaczyna postępować wg prawa Engla

• Wykres

• Podsumowanie

• Na elastyczność popytu wpływają

• Stopień substytucyjności

• Im więcej dóbr substytucyjnych, tym większy współczynnik elastyczności

• Rodzaj dóbr

• Podstawowe - niższa elastyczność niż luksusowe, bo muszą być konsumowane niezależnie od ceny

• Luksusowe

• Znaczenie dobra dla konsumenta

• Poziom cen dobra

• Im wyższe przedziały cenowe, tym wyższa elastyczność

• Czas

• Elastyczność podaży

• Jest uzależniona od ceny dobra

• Wzór

• Warianty

• Proporcjonalny

• Elastyczność jest wprost proporcjonalna do ceny

• Doskonale nieelastyczna

• Doskonale elastyczna

• Uzależniona od

• Czasu

• Okres infrakrótki

• Stały charakter elastyczności

• Okres krótki

• Elastyczność stosunkowo niska

• Zmiany dotyczą wykorzystania istniejącego potencjału produkcyjnego

• Okres długi

• Zmiany technologiczne

WYKŁAD 5, PODZIAŁ RYNKU, 16 III 2006

• Elementy podmiotowe i przedmiotowe rynku

• Segmenty podmiotowe:

• Wydzielone w procesie segmentacji struktury rynku, dotyczą/obrazują konsumentów (podmioty o podobnych cechach i zachowaniach wobec oferty)

• Podmiot musi być potencjalnym lub rzeczywistym odbiorcą produktu

• Elementy podmiotowe to konsumenci, którzy obrazują stronę popytową

• Segmentacja przedmiotowa

• Dotyczy produktów, usług, cech użyteczności, warunków zakupu, wzorów zakupu, prawdopodobieństwa zakupu.

• Elementy przedmiotowe to produkty i usługi

• Zasady segmentacji i cechy rynków segmentacyjnych

• By wydzielić strukturę segmentacyjną, rynek musi mieć określone cechy

• Identyfikalność

• Możliwość zastosowania właściwych kryteriów segmentacji

• Jednorodność

• Podobieństwo strukturalne podmiotów i przedmiotów

• Rozległość

• Właściwość zastosowania indywidualnych strategii marketingowych

• Badanie popytu efektywnego

• Atrakcyjność wewnętrzna

• Możliwość zwiększenia sprzedaży, generowania popytu i wzrost zyskowności

• Mierzalność

• Właściwy dostęp do informacji, możliwość badania rynku

• Dostateczna pojemność i chłonność

• Rozszerzanie kategorii rynku, wychodzenie z rynków lokalnych na globalne

• Wrażliwość

• Reakcja na ofertę, wytwarzanie pozytywnej reakcji

• Stabilność warunków działania

• Dotyczy firm, które nieprzerwanie mogą dostarczać ofertę, przyzwyczajenie klienta do danego produktu

• Dotyczy głównie produktów markowych

• Dostępność, czyli operacyjność

• Możliwość zastosowania instrumentów marketingu mix

• Zgodność segmentu z atutami przedsiębiorstw

• Firmy specjalizują się w określonych profilach i robią to zgodnie z poziomem konkurencyjności

• Intensywność konkurencji w segmencie lub jej brak (gdy produkt jest nowy)

• Opłacalność działań, efektywność firmy

• Poprzez kategorie z mikroekonomii (cena, zysk i korzyści) osiąga się jak największe korzyści

• Rodzaje segmentacji

• Brak segmentacji

• W gospodarkach nakazowo-rozdzielczych

• Producenci dyktują warunki

• Przy niedoborach produktów

• Całkowita segmentacja

• W gospodarkach rozwiniętych

• Każdy konsument to odrębny segment

• Ważne jest zapotrzebowanie danego konsumenta

• Dotyczy produktów luksusowych oraz zamożnych konsumentów

• Segmentacja ze względu na dochód

• 1 - dochód średni

• 2 - dochód najwyższy

• 3 - dochód najniższy

• Segmentacja ze względu na wiek produkcyjny

• A - osoby starsze

• B - osoby młode

• Segmentacja ze względu na wiek i dochody

• Różne punkty widzenia na problem segmentacji rynku

• Z punktu widzenia ekonomisty

• Homogeniczny

• Oparty na równowadze rynkowej i racjonalnym zachowaniu się konsumenta

• Segmenty są z góry określone

• Z punktu widzenia menedżera marketingowego

• Rynek podzielony na segmenty

• Dokonuje się podział i łączenie konsumentów na tych, którzy posiadają cechy wspólne determinujące kryteria segregacji

• Łączy się konsumentów na podstawie płci, wieku, wykształcenia

• Tworzenie rynków celowych

• Z punktu widzenia jednostki nabywającej ofertę

• Rynek zatomizowany, podzielony

• Każdy konsument jest niepowtarzalny

S1	S2
S3	S4
S5	S6
S7	S8
S1	S2
S3	S4
S5	S6
S7	S8
S1 S2
S3 S5	S4 S6 S8
S7

EKONOMIŚCI MARKETINGOWCY KONSUMENCI

• Kryteria segmentacji rynku (dzieli się je na dwa - odnoszące się do konsumenta, czyli spoleczno-ekonomiczne i demograficzne oraz odnoszące się do produktu)

• Kryteria odnoszące się do konsumenta (kryteria podziału konsumentów na segmenty)

• Geograficzne (przestrzenne) - rozróżnia się produkty o charakterze globalnym, krajowym, regionalnym, lokalnym, europrodukty

• Części świata i kraje

• Strefy klimatyczne

• Ukształtowanie terenu i roślinność

• Regiony i gęstość zaludnienia

• Obszary wiejskie i miejskie

• Wielkość miasta i dzielnicy

• Miejsce zamieszkania

• Demograficzne - wraz z ich zmianami, zmieniają się potrzeby konsumenta

• Wiek konsumenta i jego rodziny

• Płeć

• Stan cywilny

• Liczebność i struktura rodziny

• Wykształcenie

• Zawód

• Stan zdrowia (różne modele konsumowania)

• Typ i wielkość zamieszkanego mieszkania

• Narodowość

• Rasa

• Ekonomiczne

• Dochód (ale nie dochodowość bezwzględna, ale dochód mierzony na osobę)

• Inne wskaźniki zamożności (ilość samochodów, telewizorów itp.)

• Struktura wydatków gospodarstwa domowego

• Społeczne

• Pochodzenie

• Zawód

• Przynależność do określonej grupy społecznej

• Status w ramach grupy

• Przynależność do organizacji i stowarzyszeń

• Psychologiczne - związane z tym, jak konsument reaguje na ofertę rynkową, bada się jakie osobowości wśród konsumentów dominują

• Osobowość

• Styl życia (przekłada się na sposób spędzania wolnego czasu)

• Stosunek do ryzyka

• Stosunek do mody

• Indywidualne hierarchie potrzeb

• Specyficzne motywy zakupów (oczekiwania związane z towarem)

• Poziom samooceny i niezależności opinii

• Skłonność do oszczędzania

• Kulturowe

• Tradycja

• Religia

• Język

• Symbolika

• Zwyczaje (żywieniowe, spędzania wolnego czasu)

• Behawioralne (zachowanie się konsumentów na rynku)

• Szybkość akceptacji nowych produktów

• Wiąże się ze specyfiką profili segmentacyjnych

• Im niższy dochód, tym mniejsze skłonności do innowacji zakupowych

• Wielkość zakupów i konsumpcji w jednostce czasu

• Przeznaczenie towaru

• Typ decyzji zakupu

• Ważna jest cena i jakość obecnie

• Zakres wiedzy o produkcie

• Źródła informacji wykorzystywanych podczas zakupów

• Lojalność wobec marek

• Działa w obie strony

• Preferowane miejsce sprzedaży

• Formy zakupów

• Zachowanie w miejscu sprzedaży

• Np. zakupy rodzinne, zachowanie sprzedawców

• Kryteria odnoszące się do produktu

• Kryteria związane ze wzorem zakupu

• Jak często produkt jest używany

• Lojalność wobec marki

• Posiadanie alternatywnego produktu

• Kryteria związane z warunkami zakupu

• Rodzaj zakupu

• Bezpośredni, pośredni, internetowy

• Czas zakupu

• Impuls

• Okazje

• Częstotliwość zakupu

• Kryteria uwzględniające korzyści (dla nabywcy) oferowane przez produkty, z perspektywy użyteczności

• Kryteria związane z rzetelną wiedzą nabywcy o produkcie - gwarancja lojalności

• Uwzględnia odpowiednią promocję i przekaz reklamowy

• Kryteria związane z predyspozycjami nabywcy do kupowania i nabywania oraz konsumowania

• Zakupy spontaniczne czy przemyślane, itp.

• Kryteria związane z umiejętnością postrzegania

• Podział rynku na trzy kategorie

• Rynek produktów konsumpcyjnych

• Rynek produktów przemysłowych

• Rynek usług

Czynniki różnicujące	Cechy rynku produktów konsumpcyjnych	Cechy rynku produktów przemysłowych	Cechy rynku usług
Rodzaj popytu	Pierwotny w stosunku do popytu na rynku produktów przemysłowych	Jest pochodną popytu na rynku dóbr konsumpcyjnych	Komplementarny lub substytucyjny w stosunku do popytu na rynkach dóbr materialnych
Wielkość /wartość obrotu	Mniejsza niż wartość obrotów na rynku produktów przemysłowych	Większa niż na rynkach konsumpcyjnym i usługowym	Niska wartość obrotów. Wynika z ich niematerialnego charakteru, niemożności magazynowania i nabycia praw własności usług
Wielkość zakupów	Zróżnicowana w niewielkim stopniu, ponieważ konsumenci są przyzwyczajeni do danego produktu.	Większe zróżnicowanie wielkości niż w pozostałych segmentach, bo istnieje współpraca między firmami	Ograniczona tym, że korzystanie z usług odbywa się jednocześnie z jej świadczeniem.
Elastyczność cenowa popytu	Znaczna, bo konsumenci reagują na zmiany cen	Mniejsza niż na rynku konsumpcyjnym, bo rynek ma charakter produkcyjny i wstępuje konieczność ciągłości produkcji	Wysoka, bo konsumenci mogą wycofać się z segmentu
Liczba nabywców	Nieograniczona	Ograniczona	Ze względu na niejednorodność sfery usług, usługi nie poddają się standaryzacji; nie mogą też być przedmiotem masowej sprzedaży na dużą skalę w postaci jednostkowych świadczeń
Koncentracja podmiotów rynku	Firmy są rozproszone przestrzennie i jest ich wiele	Firmy są bardziej skoncentrowane przestrzennie	Rozmieszczenie przestrzenne firm usługowych odpowiada rozmieszczeniu popytu na usługi
Rodzaj zakupu	Zakupy są bezpośrednie	Istnieją szersze wzajemne powiązania między przedsiębiorstwami	Powiązania firmy usługowej z klientami mają charakter jednorazowy (na zlecenie), ciągły oraz na zasadzie członkostwa i niesformalizowany
Negocjacje	Profesjonalne tylko ze strony sprzedawców	Bardziej profesjonalne i bardziej kompleksowe	Duży profesjonalizm, bo usługa i jej wykonawca są nierozłączni
Leasing	Wykorzystywany przez konsumentów tylko w wypadku określonych produktów (np. auta)	Wykorzystywany w większym zakresie	Wykorzystywany przez usługodawców w celu zwiększenia oferty usługowej
Korzystanie z segmentu	Konsument korzysta z usług w miarę potrzeb i możliwości finansowych	Firma sama decyduje czy produkować coś samemu, czy szukać innego wytwórcy lub oferenta	W przypadku braku usług klient szuka odpowiednich do potrzeb dóbr konsumpcyjnych lub przemysłowych

• Procedury segmentacji rynku

• Procedura segmentacji tradycyjnej a priori (zakłada z góry najważniejsze kryteria segmentacji)

• Aprioryczny wybór kryteriów segmentacji

• Wybór zestawu cech opisujących segmenty oraz sformułowanie hipotez o powiązaniach tych cech z kryteriami segmentacji

• Zaprojektowanie i dobór próby do badań

• Gromadzenie informacji w toku badań empirycznych

• Utworzenie segmentów przez grupowanie konsumentów z wykorzystaniem wybranych kryteriów segmentacji

• Nakreślenie profilu poszczególnych segmentów przez analizę zebranych informacji o konsumentach

• Oszacowanie wielkości każdego z wyprofilowanych segmentów, wybór rynku docelowego, zaprojektowanie lub zmodyfikowanie strategii marketingowej

• Uproszczona procedura segmentacji E.J. McCarthy'ego (skupia się na potrzebach konsumenta)

• Szerokie zdefiniowanie segmentowanego rynku

• Sformułowanie listy potrzeb potencjalnych nabywców

• Zdefiniowanie segmentów przez tworzenie kombinacji potrzeb zaspokajanych na danym rynku

• Wyodrębnienie i usunięcie cech wspólnych

• Nazwanie możliwych do wyodrębnienia segmentów rynku

• Dokonanie pogłębionej charakterystyki poszczególnych segmentów

• Określenie relatywnej wielkości segmentów

• Prosta, praktyczna procedura 6 kroków wg J.Kramer

• 1. Określenie obszaru działania przedsiębiorstwa na rynku, poprzez odwołanie się do analizy SWOT (ponieważ obszar rynku nie może być zdefiniowany zbyt szeroko)

• 2. Określenie potrzeb, które firma może zaspokoić na wyodrębnionym obszarze rynku.

• 3. Wstępne wyodrębnienie różnych segmentów rynku na podstawie wcześniej sformułowanych grup potrzeb

• 4. Wyodrębnienie tych potrzeb, które powtarzają się w każdym segmencie; usunięcie ich pozwoli wyraźniej zaznaczyć różnice między segmentami

• 5. Nadanie nazw wyodrębnionych segmentom rynku

• 6. Przewiduje się bliższe określenie segmentów na podstawie badań empirycznych

• Procedura segmentacyjna o charakterze analityczno-decyzyjnym

• Zdefiniowanie produktu i rynku, którego ma dotyczyć segmentacja. Etap ten jest pochodną wyodrębnienia jednostek strategicznych i ich misji rynkowych. Pomocna może tu być technika hierarchizacji rynku.

• Określenie potrzeb i oczekiwań potencjalnych nabywców produktu. Wykorzystywanie klasyfikacji potrzeb ludzkich oraz zestawu potrzeb nabywców instytucjonalnych

• Przegląd i wstępna selekcja kryteriów podziału nabywców instytucjonalnych na segmenty

• Wybór kryteriów segmentacji rynku. Konieczne sprecyzowanie ostatecznej listy kryteriów. W warunkach konkurencji i zróżnicowanych potrzeb nabywców lepiej wykorzystywać trzy lub cztery kryteria; rzadziej stosuje się jedno kryterium dochodowe.

• Zbadanie i ocena potencjalnych segmentów rynku. Wymaga sporządzenia tzw. profilów segmentacji. Chodzi o charakterystyki jakościowe i ilościowe w celu oceny przydatności dla firmy jako tzw. segmentów docelowych (operacyjnych)

• Wybór segmentu docelowego: zaplanowanie działań marketingowych w zależności od przyjętego wariantu strategii segmentacji rynku.

• Profile segmentacyjne

• Profil społeczny konsumentów

• Determinanty

• Czynniki kulturowe

• Fazy cyklu życia rodziny

• Budżet czasu

• Grupy odniesienia

• Liderzy opinii

• Warstwy społeczne

• Profil psychologiczny

• Determinanty

• Osobowość

• Postawy i opinie

• Odczuwane ryzyko

• Motywacje

• Innowacyjność

• M = f (U, P)

• Gdy U=0 lub P=0, to M=0

• M - motywacje

• U - użyteczność

• P - prawdopodobieństwo zakupu

WYKŁAD 6 - RYNEK PRODUKTÓW, 23 III 2006

• Produkt i jego atrybuty

• Produkt to najważniejszy element rynku i marketingu mix

• Ma określone cechy identyfikacyjne takie, jak marka, cena, wygląd

• Definicja

• Produkt stanowi zespół cech, które go wyróżniają, ma cenę, wygląd i prezentuje pewną usługę; ma kod identyfikacyjny składający się z 13 cyfr.

• Dwie pierwsze - kraj

• Pięć następnych - producent

• Pięć kolejnych - dystrybutorzy

• Ostatnia - czytnik zabezpieczający (zabezpiecza przez nieprawidłowym odczytem kodu)

• Rodzaje produktów

• Podział produktów (mikroanaliza)

• Nowe

• Idee generacyjne produktu, proces komercjalizacji związany z produktem; jest po raz pierwszy przeprowadzany etap analizy

• Weryfikacja koncepcji nowego produktu

• Akceptacja produktu

• Już istniejące

• Bada się poziom percepcji (jak klient odbiera produkt), miejsce umiejscowienia produktu u konsumenta, ocena cech produktu.

• Tworzy się tzw. profile polaryzacyjne

• Źródła idei nowych produktów

• Nowe pomysły generują:

• Zarządy firmy

• Działy marketingu i badań

• Klienci (tworzą wizję idealnego produktu w czasie badań focusowych)

• Dział produkcji

• Dział wdrożeń produkcji

• Dostrzegają ewentualne wady produktu i mogą zgłosić potrzebę jego modyfikacji

• Działy badań

• Krzywa selekcji nowych produktów

• 1) wstępne szacunki, koncepcje; sprawdza się czy produkt jest dla firmy opłacalny

• 2) analiza handlowa - sprawdza się czy produktu mieszczą się w ekonomicznych możliwościach firmy

• 3) rozwój - tworzenie prototypów produktu, badania oraz weryfikacja produktu

• 4) testowanie - testy produktu

• pretesty - przed konsumpcją

• posttesty - po konsumpcji

• 5) komercjalizacja - wprowadzenie produktu na rynek

• Akceptacja nowych produktów

• Pionierzy (2,5%) - osobowości twórcze, skłonne do ryzyka, poszukiwacze, często zmieniają produkty

• Rozważni (13,5%) - dokonują wstępnej analizy oferty, cechuje ich wysoki poziom innowacji

• Ostrożni (34%) - poszukują nowych ofert, ale potrzebują pełnej informacji o produkcie; są przedmiotem badań rynkowych

• Bierni (34%) - poszukują nowych produktów, informacji i polecenia szukają u innych konsumentów

• Konserwatyści (16%) - nie zmieniają nawyków.

• Cykl życia produktu

• 1. Okres wprowadzania produktu

• Istnieje ryzyko nieprzyjęcia produktu przez konsumenta

• Producent ponosi duże koszty promocji

• 2. Okres rozwoju

• Przypominanie o produkcie w reklamie

• Pojawiają się pierwsze zyski

• 3. Okres dojrzały

• Wzrasta sprzedaż produktu

• Spada znaczenie marketingu mix

• Największe zyski

• Rozpoczynają się badania i prace nad modyfikacją

• 4. Okres starzenia się produktu

• Następuje dekomercjalizacja

• Maleją zyski, sprzedaż

• Przedłużony cykl życia produktu

• Możliwość modyfikacji cyklu życia produktu, poprzez wprowadzanie elementów innowacji.

• Znaczenie ceny w koncepcji produktu

• Cena optymalizuje interesy uczestników gry rynkowej

• Cena przedziałowa

• Przedział cenowy między ceną max a min

• Zbyt niska cena może powodować podejrzliwość klientów co do jakości produktu

• Zbyt wysoka cena może z powodów ekonomicznych zniechęcić konsumentów do zakupu

• Powiązanie ceny, kosztu jednostkowego, zysku z cyklem życia produktu.

WYKŁAD 7 - PODAŻ CZYNNIKÓW PRODUKCJI, 6 IV 2006

• Struktura podaży

• Obecnie dominującą formą własności, jest własność prywatna

• Elastyczność cenowa podaży może przyjmować różne kształty

• SA - charakter dodatnio rosnący (proporcjonalnie wzrasta podaż)

• AB - podaż sztywna ( surowce, ziemia, dobra, których rozmiary mają charakter ograniczony)

• BS - ujemnie opadająca (ropa)

• Rynek pracy

• Decyzje o podaży pracy zależą od wielu czynników, np.

• Cena (stawki płac)

• Czynniki demograficzne związane z kapitałem (wiek, płeć, poziom wykształcenia)

• Zróżnicowanie na rynkach pracy zależy od:

• Poziomu funkcjonowania gospodarki.

• Zróżnicowanie na rynkach pracy wynika z:

• Wyższych kosztów pracy

• Różnic w rozwoju technologicznym i wykwalifikowaniu siły roboczej

• Wykształcenia

• Wychowania, które wpaja ambicje

• Indywidualnych uzdolnień

• Podaż na rynku pracy liczy się ilością przepracowanych godzin

• Elastyczność podaży na rynku pracy

• Efekt substytucji i dochodowy wyginają krzywą

• Współczynnik aktywności zawodowej

• W latach 50. wyniósł 34%

• W latach 90. wyniósł 60%

• Wraz ze wzrostem zatrudnienia kobiet spada zatrudnienie starszych osób.

• Im wyższe wykształcenie, tym wyższy dochód

• Wartość dodana na rynku pracy

• Elastyczność cenowa podaży

• Stosunek zmiany podaży do zmiany kategorii ceny

• Wykres

• Ec=0 - rzadko występuje

• Doskonała elastyczność podaży - nie ma wpływu na pojedynczą kategorię ceny

• Najczęściej występująca opcja w rzeczywistości

WYKŁAD 8 - GOSPODAROWANIE I STRUKTURA PODMIOTÓW EKONOMICZNYCH, 6 IV 2006

• Istota gospodarowania

• Cele gospodarowania wynikają z potrzeb

• Gospodarowanie to triada procesów

• Produkcja

• Rodzaj procesu polegającego na przekształcaniu surowców w produkty (dobra ekonomiczne)

• Wytworzenie określonych dóbr ekonomicznych (produktów, usług)

• Podział (wymiana ekonomiczna)

• Właściwe zagospodarowanie dóbr

• Konsumpcja

• Eksploatacja, konsumpcja

• Środkami zaspokajania potrzeb są dobra ekonomiczne

• Dobra dzielą się na

• Rzadkie

• Wolne

• Prywatne - konsumowane przez jedną osobę (np. dom, działka)

• Publiczne - konsumowane w tym samym czasie przez kilka osób, nikt nie może być wykluczony z konsumpcji (szkoła, lotnisko)

• Gospodarowanie odbywa się na podstawie:

• Specjalizacji ekonomicznej

• Kategorii podziału pracy

• Rezultat gospodarowania to wynik produkcji

• Podmiot ekonomiczny i prawa własności

• Człowiek to konsument, producent, sprzedawca

• Podmiot ekonomiczny (gospodarczy)

• Podstawowa jednostka ekonomiczna, która podejmuje decyzje autonomicznie o zastosowaniu dóbr rzadkich będących jej własnością.

• Gospodarstwo domowe

• Przedsiębiorstwo.

• Dostęp do dóbr rzadkich regulują prawa własności

• Prawa własności to wiązka społecznie uznawanych praw do podejmowania decyzji dotyczących dóbr rzadkich

• Prawa własności gwarantują

• Prawo użytkowania, zawłaszczania dochodów, zaniechania użytkowania, przekazania prawa własności innym (transwerowalność)

• Struktura podmiotów ekonomicznych

• Gospodarstwa domowe

• Podstawowy podmiot w dziedzinie konsumpcji

• Cel - maksymalizacja konsumpcji

• Wyróżnik gospodarstwa domowego to dochód

• Definicja

• Dobrowolny związek ludzi wspólnie mieszkających i podejmujących decyzje finansowe co do sposobu zarobkowania i wydawania pieniędzy (nieważne, czy decyzje są podejmowane w sposób arbitralny czy partnerski)

• Uczestnik segmentów rynkowych (pracy, konsumpcyjnego -poprzez wpływanie na kształtowanie się popytu, i kapitałowego - poprzez nabywanie akcji i obligacji)

• Gospodarstwo rolne - jest to połączenie gospodarstwa domowego i przedsiębiorstwa

• Kształtuje popyt i podaż na rynku konsumpcyjnym

• Klient rynku pracy, uczestnik kilku segmentów

• Przedsiębiorstwo - firmy gospodarujące

• Systematycznie prowadzona działalność gospodarcza na własny rachunek

• Cel - maksymalizacja zysków

• Najważniejszy podmiot ekonomiczny, ma własny rachunek ekonomiczny

• Uzależniony od mechanizmu rynkowego i wysokości stóp procentowych oraz polityki makroekonomicznej państwa.

• Zależności między gospodarstwem domowym a przedsiębiorstwem.

• Rodzaje

• Spółki akcyjne

• Spółki kapitałowe

• Fuzje kapitałowe => holdingi

• Koncerny

• Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

• Przedsiębiorstwa państwowe

• Przedsiębiorstwa komunalne

• Przedsiębiorstwa samorządowe

• Przedsiębiorstwa spółdzielcze

• Banki

• Najważniejsze są banki komercyjne

• Bank to przedsiębiorstwo albo podmiot ekonomiczny zajmujący się operacjami pieniężnymi

• Gromadzi czasowo wolne środki pieniężne

• Udziela kredytów

• Utrzymują się z różnic procentowych wkładu

• Najważniejsze dla banków są bieżące rachunki prowadzone dla przedsiębiorstw (kapitały to 3 - 10% środków banku)

• Fundusze wspólnego inwestowania

• Inwestor stara się dostarczyć największy zysk inwestującemu

• Parabanki

• Kasy oszczędnościowe

• Spółki oszczędnościowo-kapitałowe

• Banki spółdzielcze i komunalne

• Towarzystwa ubezpieczeniowe

• Zajmują się ubezpieczeniami na życie, dożycie, w razie choroby lub bezrobocia.

• Giełdy

• Definicja - giełda to rynek sprzedaży i kupna papierów wartościowych, oparty o reguły gry rynkowej.

• Rodzaje papierów wartościowych

• Obligacje - papiery wartościowe o stałej stopie oprocentowania (bezpieczne). Forma kredytu udzielana emitentowi

• Akcje - forma zdematerializowana papierów wartościowych (zapis na kontach bankowych)

• Rynek pierwotny - (sprzedaż akcji) odbywa się za pośrednictwem banków

• Rynek wtórny - obrót akcjami za pośrednictwem biur maklerskich (giełda)

• Makler - pośrednik prowadzący kupno i sprzedaż akcji; pobiera prowizję.

• Cedula - dziennik zawierający informacje dotyczące giełdy i kursu walut

• Wskaźnik obowiązujący w Polsce - WIG (Warszawski Indeks Giełdowy).

• Instytucje

• Bank Polski - podmiot powołany do emisji biletów (imitowały pieniądz)

• Po I wojnie światowej został przemianowany na Bank Centralny

• Kontrola podaży pieniądza

• Zabezpieczenie przed recesją pieniężną.

• Struktura NBP

• Prezes (obecnie Leszek Balcerowicz)

• Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na 6-letnią kadencję. Jest odpowiedzialny za organizację i funkcjonowanie Narodowego Banku Polskiego. Ta sama osoba nie może być Prezesem NBP dłużej niż dwie kadencje.

• Prezes NBP:

• jest przełożonym wszystkich pracowników NBP,

• przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji Nadzoru Bankowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz.

• reprezentuje interesy Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz, o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej, w międzynarodowych instytucjach finansowych, Prezes NBP przy wydawaniu zarządzeń podlegających ogłoszeniu oraz decyzji administracyjnych ma prawo używania pieczęci z godłem państwowym.

• Rada Polityki Pieniężnej

• Rada Polityki Pieniężnej Zgodnie z art. 227 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Ustawy o Narodowym Banku Polskim, Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP.

• Rada Polityki Pieniężnej ukształtowała się w dniu 17 lutego 1998 r. W skład Rady wchodzą:

• Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP,

• oraz 9 członków, powołanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat.

• Ustala corocznie założenia polityki pieniężnej

• Ustala wysokość stóp procentowych NBP,

• Ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków

• Zarząd

• Działalnością Narodowego Banku Polskiego kieruje Zarząd. W jego skład wchodzą: Prezes NBP - jako przewodniczący oraz 6-8 członków zarządu, w tym 2 Wiceprezesów NBP.

• Zarząd NBP realizuje uchwały Rady Polityki Pieniężnej oraz podejmuje uchwały w sprawach nie zastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP.

• Rząd i ministerstwa

• Reprezentant państwa

• W gospodarce rola ograniczona do regulacji prawnych.

WYKŁAD 9 - TEORIA FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA CZ. 1, 13 IV 2006

• Założenia teorii przedsiębiorstwa

• Teoria przedsiębiorstwa zajmuje się:

• Analizą czynników produkcji w długim i krótki czasookresie

• Maksymalizacja zysków

• Opiera się na:

• Najtrafniejszym doborze czynników pod względem kosztowym (minimalizacja kosztów produkcji)

• Dostosowaniu podaży do popytu.

• Analiza i struktura kosztów i zysków

• Koszt jednostkowy zależy od

• Wielkości produkcji

• Struktury kosztów własnych (związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i wytwarzanych produktów)

• Koszty własne

• Materialne (rzeczowe)

• Koszty zużytych surowców, materiałów, półfabrykatów, energii, itp. które są używane do produkcji produktu.

• Jednorazowe przenoszenie kosztów

• Stopniowe przenoszenie kosztów

• Amortyzacja = F * 1/t

• Gdzie: F to wartość początkowa środka stałego, a 1/t to czas eksploatacji środka.

• Amortyzacja to stopniowe zużywanie wartości środka trwałego.

• Obok zużycia fizycznego środka trwałego jest zużycie ekonomiczne (pojawianie się nowych technologii, za którymi przedsiębiorca musi nadążać)

• Fundusz amortyzacyjny ma służyć w przyszłości wymianie dużego parku maszynowego.

• Osobowe

• Koszty stałe

• Dotyczą zatrudniania pracowników na różnym szczeblu

• Udział czynników różny w zależności od rodzaju zatrudnienia.

• Finansowe

• Koszty ubezpieczeń majątku firmy

• Pensje pracowników

• Opłaty za korzystanie z urządzeń komunalnych lub wziętych w leasing

• Nieściągalne długi

• Utarg = przychody firmy

Przychód ze sprzedaży	Zysk księgowy (zw. nominalnym, bilansowym)	Zysk ekonomiczny
				Koszt implicite
		Koszt księgowy	Koszt księgowy

• Koszt implicite to koszt domyślny (alternatywny) utraconych możliwości.

• Produktywność i substytucja czynników produkcji

• By osiągnąć produktywność trzeba dobrać czynniki produkcji w sposób optymalny oraz przeprowadzić analizę kapitału ludzkiego i trwałego (maszyny i urządzenia).

• Kapitał ludzki

• Wzrost produkcji wraz ze wzrostem zatrudnienia

• C - maksymalna liczba zatrudnionych; punkt w którym zasadność zatrudnienia jest opłacalna.

• Produktywność

• Q/L - produkt na jednego zatrudnionego

• dQ/dL - krańcowy produkt

• Produktywność wzrasta do poziomu optimum (punkt P)

• Substytucja czynników produkcji - optymalny wybór czynników produkcji.

• Krańcowa stopa substytucji

• KSS = - (dm/ dl )

• Gdzie: dm to zmiana liczby maszyn, a dl to zmiana liczby pracowników

• Wybór ekonomiczny i koszt alternatywny

• Krzywa transferu produktu

• Firma musi wybrać w jakich proporcjach produkować dobra.

• Wykres

• Punkty H i I są poza zasięgiem możliwości ekonomicznych firmy

• Punkt G to niewykorzystanie w pełni możliwości firmy

WYKŁAD 10 - TEORIA FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA CZ. 2, 20 IV 2006

• Metody szacowania aktywów firmy w warunkach niepewności i ryzyka ekonomicznego.

• Kapitał firmy tworzą:

• Aktywa - majątek firmy w różnych stadiach płynności (możliwości zamiany na pieniądze)

• Posiadany majątek

• Gotówka (wolne środki pieniężne)

• Należności

• Zapasy (surowce, półfabrykaty, itp.)

• Wartość budynków

• Pozostałe wyposażenie firmy (maszyny, meble)

• Dba się o to, by majątek nie podlegał dekapitacji - kupuje się więc akcje, obligacje, rozszerza zdolności wytwórcze producenta.

• Pasywa - zobowiązania firmy

• Wobec kontrahenta (na rachunek firmy)

• Płacowe wobec pracowników

• Kredyty

• Bilans firmy składa się z zestawienia aktywów i pasywów

• Aktywa - pasywa = kapitał własny

• Metody:

• Majątkowa

• Polega na księgowej wycenie elementów tworzących aktywa na bazie zapisów księgowych z uwzględnieniem inflacji, amortyzacji (zużycia).

• Jest to coś w rodzaju inwentaryzacji majątku trwałego

• Nie uwzględnia ona zdolność do generowania nowego dochodu

• Dochodowa

• Ocenia możliwości generowania zysków w przyszłości

• Odnosi się do stopy procentowej (oprocentowanie wkładu)

• Bierze również pod uwagę stopę dyskontową (wartość kapitału w czasie ulega zdyskontowaniu)

• Zarzuty wobec tej metody: idealizm (modelowość), nie uwzględnianie pewnych zjawisk

• Rynku kapitałowego

• Marketingowa strategia przedsiębiorstwa

• Marketing to właściwa znajomość rynku; wykorzystywanie mechanizmów rządzących rynkiem.

• Rozpoczyna się od rozpoznania potrzeb klienta

• Konsument zawsze w centrum zainteresowania w gospodarce rynkowej.

• ELEMENTY MARKETINGU

• Badania rynku i badania marketingowe

• Badanie rynku

• Diagnozowanie potrzeb konsumenta i badanie rynku (tego, co na konsumenta wpływa)

• Bada się daną ofertę i porównuje się ją z ofertą konkurencji

• Diagnoza potrzeb informacyjnych

• Cel: opis i przewidywanie poziomu zmienności popytu, czynników zmieniających popyt, kontrola popytu

• Badanie marketingowe

• Szersze niż badanie rynku (zawiera w sobie badanie rynku)

• Znaczenie badań marketingowych

• W gospodarkach rynkowych nie da się wejść na rynek bez badań marketingowych, bo:

• Ogromne zmiany ekonomiczne, techniczne (bak czasu do adaptacji)

• Popyt ma charakter złożony (bo wzrasta poziom zamożności społeczeństw)

• Zasięg terytorialny popytu to pochodna procesów globalizacji

• Istnieje ryzyko lansowania produktów (obfitość oferty może spowodować to, że produkt pozostanie niezauważony)

• Badania minimalizują ryzyko baku zainteresowania przedmiotem zakupu

• W gospodarkach postkomunistycznych

• Zmiany w zachowaniach konsumenta (racjonalizacja zachowań)

• Przy braku badań - sztuczne lansowanie cech marek produktu (mogą być niezauważone)

• Krzywa kosztów badań rynkowych

• Wykres

• Zmiany badań rynkowych

• 1 - przejście od studiów ogólnych (bazują na rozpoznaniu wielkości rynku) do studiów funkcjonalnych

• 2- studia specyficzne

• 3- studia funkcjonalne (planowanie, wytyczanie długoterminowych prognoz)

• Rozwój badań od klasycznych do strategicznych

	Badania klasyczne	Badania strategiczne
Dominująca orientacja	Analiza bieżących produktów - rynków przedsiębiorstwa	…a także przyszłych produktów - rynków
Przedmiot badań	W jaki sposób osiągnąć cel (jak działać?	…a także jaki cel może być osiągnięty z punktu widzenia możliwości (co robić?)
Pochodzenie problemu	Przedsiębiorstwo stawia pytania, odpowiedź zaś jest poszukiwana w otoczeniu	…a także obserwacja otoczenia, prowadząca do badania w przedsiębiorstwie
Dziedziny badań	Rynek - szanse przedsiębiorstwa w porównaniu z szansami jego konkurentów	…a także otoczenie (polityczne, technologiczne, społeczne, itp.) i samo przedsiębiorstwo
Chronologia badań	Badania sukcesywne	…a także studia ustawiczne (panelowe)
Podstawowe problemy metodologiczne	Ważność odpowiedzi na czas	…a także trwałość metodologii, koncepcji, pomiarów
Partnerzy badacza	Badacze odpowiedzialni za usługi	…a także dyrekcja generalna, dyrekcja rozwoju, dyrekcja komunikacji z otoczeniem
Wykorzystanie zasobów	Ścisła optymalizacja zasobów: czasu, pieniędzy, ludzi	Optymalizacja czasu, pieniędzy, metod, bezpieczeństwa prowadzących
Kryteria oceny	Natychmiastowe rezultaty działalności przedsiębiorstwa.	…a także rezultaty oddalone w czasie.

• Zarządzanie marketingiem firmy

• Zarządzanie to proces twórczy

• Jest to formułowanie wizji rozwoju przedsiębiorstwa

• Istnieje wiele strategii, a ich zróżnicowanie wynika z różnego podejścia do funkcji zarządzania.

• Zarządzanie przez cele, budżetowe, itp.

• Struktura zarządzania jest oparta na strategii systemowej skupionej na:

• Przedmiocie zarządzania

• Funkcjach zarządzania

• Stopniu konkretyzacji celów

• Zarządzaniu operacyjnym.

• Badania marketingowe scalają proces marketingu.

• Proces zarządzania.

WYKŁAD 11 - TEORIA RACJONALNEGO ZACHOWANIA SIĘ KONSUMENTA, 27 IV 2006

• Podstawy racjonalnego postępowania podmiotów ekonomicznych

• Fundamenty teorii racjonalnego zachowania się konsumenta

• William Stanley Jevons - 2 połowa XIX wieku.

• Odniesienie zachowania konsumenta do działalności przedsiębiorstwa.

• Zachowania racjonalne zabezpieczają konsumenta przed dysonansem pozakupowym

• Zachowanie racjonalne to zachowanie przemyślane; konsument optymalizuje swoje wybory; są przeciwieństwem zachowań irracjonalnych, które są rezultatem impulsu.

• Racjonalny konsument kieruje się ceną i własnym dochodem oraz użytecznością produktu (potrzebny jest ten produkt, który będzie często używany, którego potrzeba konsumentowi najbardziej)

• Źródła w naukach społecznych

• Racjonalność - dobór środków, metod i sposobów postępowania

• Teoria racjonalnego zachowania się konsumenta wchodzi w skład teorii klasycznej ekonomii i neoklasycznej ekonomii

• Zastosowana do sposobu zachowania się konsumenta - odniesienie do popytu, ceny produktu i dochodów konsumenta

• Konsument jawi się jako synonim gospodarstwa domowego

• Teoria użyteczności i historia jej rozwoju

• Użyteczność powiązana jest ze strefą zadowolenia klienta, z hedonizmem

• Podmiot zachowuje się racjonalnie kierując się możliwościami finansowymi i użytecznością.

• Historia

• Nawiązanie do teorii ekonomicznych i utylitaryzmu

• Po 1700 roku w analizach matematycznych (rachunek prawdopodobieństwa)

• 1728 - pierwsze prace dotyczące użyteczności

• Ludzie postępują tak, że zadowolenie z uczciwie zarobionych pieniędzy przynosi mniejszą użyteczność niż strata

• Największą użyteczność dają pierwsza zarobki, potem satysfakcja maleje, a rośnie niepokój.

• Rozwój nauk społecznych - zasada użyteczności wprowadzana do zasady istnienia społeczeństwa (hedonizm)

• Utylitaryzm prowadzi do wzrostu zadowolenia i użyteczności

• Ekonomiści klasyczni i neoklasyczni - teoria ekonomiczna to rodzaj przyjemności i cierpienia

• Współczesne teorie - odejście od użyteczności całkowitej na rzecz porządkowej związanej z preferencjami

• Powinno się więc badać preferencje.

• Teoria użyteczności

• Użyteczność to podstawowe kryterium wyboru; zadowolenie/niezadowolenie; odnoszona jest do potrzeb

• Im silniejsza potrzeba, tym większa użyteczność

• Największą użyteczność ma jedzenie, ubranie.

• Użyteczność całkowita i marginalna

• Użyteczność całkowita wiąże się z konsumpcją

• Wzrost konsumpcji sprawia, że użyteczność w obliczu subiektywnym maleje, zadowolenie z używania produkty maleje.

• Użyteczność całkowita: do pewnego momentu użyteczność produktu rośnie wraz z ilością konsumowanego dobra, ale potem maleje (nieprawdą więc jest, że apetyt rośnie w miarę jedzenia)

• Użyteczność marginalna - najważniejsze zadowolenie jest z konsumpcji pierwszej jednostki

• Wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra użyteczność maleje (dotyczy także dochodów)

• Krzywa obojętności konsumenta i krzywe preferencji

• Krzywa ta ma ukazać optimum zadowolenia

• Jest ujemnie nachylona

• Wybór konsumenta zależy od ceny, dochodów i preferencji indywidualnych

• Zasada równowagi konsumenta - krzywe obojętności są tworzone na zasadzie wyborów, gdy użyteczność marginalna jest porównywana z cenami.

• Wybór - gdy cena najbardziej optymalna, to użyteczność marginalna również.

• Linia budżetu konsumenta

• Gdy wzrasta częstotliwość wyboru jednego produktu, rezygnuje się z innego produktu.

• Efekt dochodowy i substytucyjny w konsumpcji

• Spadek cen produktów powoduje wzrost dochodu realnego.

• Linia AB to krzywa budżetowa

• Linia A'B' oznacza krzywą budżetową po wzroście dochodu realnego (czyli po spadku ceny pewnego produktu)

• Linia AC to krzywa budżetowa po wzroście cen produktu.

• Wraz ze zmianą dochodu realnego, zmienia się punkt optymalny

• Punkty optymalne są oznaczone literami E,D,S

• Punkt S to efekt substytucyjny (moment, w którym konsument optymalizuje dochody)

• Efekt substytucyjny łączy się z elastycznością popytu

• Transfer rzeczowy i pieniężny a racjonalne zachowanie się konsumenta

• Warunkiem konsumpcji jest posiadanie chociaż jednego źródła dochodu.

• Jednostka nieracjonalna w konsumpcji jest często nieracjonalna w życiu osobistym.

• Sposób zachowania się bezrobotnego w krajach transformujących się

• Negatywna dywidenda przeniesiona z okresu realnego socjalizmu - jednostka przejawia postawy roszczeniowe.

• Jednostka korzysta z zasiłku, zatrudnia się na kilka miesięcy, by się zwolnić i znów dostać zasiłek

• Powstaje szara strefa

• Zjawisko wyuczonej bezradności

• Niskie dochody powodują zachowania irracjonalne konsumenta, a to powoduje zaburzena w wyborach konsumenckich

• Transfer rzeczowy racjonalizuje konsumpcję

• Bony żywnościowe lub inne przeznaczone na konkretny cel.

• Powinno się jednostkom dawać takie dotacje, by mogły one racjonalizować swoją konsumpcję, a nie przeznaczać całą pomoc na alkohol i inne używki.

• Paradoks wody i diamentów w teorii użyteczności

• Paradoks wody i diamentów (Adam Smith)

• W warunkach normalnej konsumpcji wypicie kolejnego litra wody nie wiąże się z satysfakcją, natomiast posiadanie diamentu jest bardzo satysfakcjonujące

• W warunkach skrajnych (przy braku wody) jest natomiast odwrotnie - diamenty stają się mało satysfakcjonujące, a woda staje się tak cenna, jak diamenty w warunkach normalnych.

• Zmienia się użyteczność krańcowa - wybieramy produkt, którego potrzeba jest największa.

WYKŁAD 12 - POPYT I ZACHOWANIE SIĘ KONSUMENTA, 4 V 2006

• Teoria racjonalnego zachowania się konsumenta a dysonans pozakupowy

• Czasem konsument nie kieruje się racjonalnymi powodami i wybiera te produkty, które nie są mu niezbędne. Wtedy pojawia się dysonans, który musi zostać zredukowany (najczęściej szuka się potwierdzenia swojej decyzji u znaczących innych)

• Stosuje się socjotechniki służące potwierdzeniu słuszności wyboru

• Np. ogląda się reklamy kupionego produktu, by utwierdzić się w przekonaniu, że jest dobry i potrzebny.

• Kiedy powstaje dysonans pozakupowy ?

• Wywodzi się on z dysonansu poznawczego (Festinger)

• Jest to niezadowolenie z zakupionego towaru, niedługo bo jego nabyciu, po tym, jak przyjrzymy mu się bliżej lub gdy pojawi się konkurencyjny produkt.

• Gdy konsument posiada niedostateczną informacje o produkcie (pierwsza faza podjęcia decyzji)

• Za mało czasu, by poznać kilka ofert

• Gdy konsument nie do końca rozpoznał swoje potrzeby i użyteczność produktu

• Np. presja innych, ktoś namówił na zakup

• Forma decyzji im bardziej oparta na emocjach, tym bardziej prawdopodobne, że wystąpi dysonans

• Np. produkt zakupiony miał wywołać zachwyt u innych (taki był cel jego zakupu), a nie wywołał

• W fazie użytkowania - niepokojące cechy produktu (psuje się, ujawniają się wady)

POWSTANIE DYSONANSU

• Siła dysonansu zależy od:

• 
  
  Charakteru produktu

• Ceny produktu

• Użyteczności

SIŁA DYSONANSU

Mniejsza Duża

Dobra niższego rzędu

• Redukcja dysonansu

• Szukanie uzasadnień dla postępowania, zmiana postawy wobec produktu, przekonywanie samego siebie

• Powtórna ocena produktu, taka, by okazał się on dobry w oczach konsumenta

• Szukanie informacji potwierdzających zakup

• Śledzenie reklam, by wzmocnić pozytywną opinię

• Działania

• Postawa bierna

• Konsument NIE podejmuje działań, bo brak mu postawy asertywnej i chęci

• Postawa aktywna

• Prywatne działanie

• Bojkot produktu, marki, sklepu

• Rozgłaszanie negatywnych opinii o produkcie, marce, sklepie

• Pozbycie się produktu

• Publiczne działanie

• Reklamacje

• Dochodzenie praw przed sądem i RPO

• Struktura popytu konsumpcyjnego

• Popyt funkcjonalny

• Powiązany z cechami jakości dobra

• Obniża dysonans pozakupowy, bo wynika z użyteczności produktu

• Są to wybory własne konsumenta

• Cechy jakości wynikają z funkcjonalności dobra

• Popyt niefunkcjonalny

• Istnieją zewnętrzne czynniki oddziałujące na użyteczność

• Efekt snoba

• Rezygnacja z zakupu danego produktu, ponieważ inni go kupują, bo chce się być oryginalnym

• Efekt owczego pędu

• Kupuje się produkty, bo inni ludzie też je kupują; by się zidentyfikować z innymi

• Efekt Veblena

• Jest funkcją ceny

• Związany z etykietą produktu.

• Kupuje się na pokaz, konsumpcja ostentacyjna

• Powoduje silny dysonans, bo często brak pieniędzy na produkt.

• Efekt cenowy a efekt veblenowski,

• Popyt spekulacyjny

• Kupuje się produkt, by można go było odsprzedać drożej innym

• Nowe trendy w konsumpcji

• Ekologizacja konsumpcji

• Ograniczanie konsumpcji do rozmiarów ekologicznie uzasadnionych

• Zasada ochrony środowiska i racjonalnych produkcji oraz spożycia

• Problemy z utylizacją nadwyżek

• Problemy z obniżaniem jakości życia (zanieczyszczenia, za mało odpoczynku)

• Powodują alternatywną konsumpcję

• Serwicyzacja

• Wzrost znaczenia usług

• Gastronomia

• Komunikacja

• Hotelarstwo….

• Usługi to najważniejszy wyznacznik nowoczesności gospodarki

• Synonim cywilizacji (turystyka, ekonomia)

• Indywidualizacja

• Prywatyzacja konsumpcji

• Zaspokojenie potrzeb w obrębie własnego miejsca zamieszkania, gospodarstwa domowego

• Homogenizacja, ujednolicanie wzorów konsumpcji

• Homogenizacja czyli globalizacja

• Tworzenie produktów o zasięgu międzynarodowym

• Globalizacja konsumpcji (ujednolicenie wzorów konsumpcji)

• Czynniki

• Procesy globalizacji gospodarki i tworzenie globalnej kultury konsumenckiej (te same przekazy i reklamy)

• Afirmacja młodości (przesuwanie się i zacieranie faz życia)

• Podobne wzory ubiorów itp.

• Emancypacja ekonomiczna ludzi starszych

• Upodobnienie się stylów życia różnych grup wiekowych i społecznych

• Przedłużenie młodości

• Detradycjonalizacja zachowań konsumentów

• Dekonsumpcja

• Celowe ograniczanie konsumpcji do rozmiarów racjonalnych, ponieważ

• Ekologizacja

• Afirmacja zdrowego stylu życia

• Ograniczasnie z konieczności w krajach transformujących się

• Prosumpcja

• Łączenie produkcji z konsumpcją

• W Polsce w czasach socjalizmu

• Przydomowe ogródki itp. oraz przydomowe hodowle

• Obecnie wkraczanie konsumpcji do produkcji

• Edukacyjne usługi to samorealizacja, samodoskonalenie i korzystanie z usług.

WYKŁAD 13 - RYZYKO A DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA, 18 V 2006

• Ryzyko a niepewność

• Ryzyko

• Dotyczy zjawisk, w których występuje charakter losowy

• Duże rozproszenie czynników, ale można zastosować reguły rachunku prawdopodobieństwa

• Niepewność

• Zjawisko nie podlegające regułom rachunku prawdopodobieństwa

• Niższy stopień przewidywalności

• Decyzje gospodarcze a ryzyko, a niepewność

• Każdy podejmuje ryzyko z tytułu posiadanych aktywów

• Decyzje ekonomiczne są obciążone ryzykiem i niepewnością

• Ryzyko kursowe

• Dotyczy różnej realnej wyceny posiadanego majątku; związane ze stopą procentową i inflacją

• Dylematy ekonomiczne - w co lepiej inwestować?

• Zależą od skłonności do ryzyka

• Różny poziom niepewności lub ryzyka

• Gdy podmiot ma dużą wiedzę o rynku - minimalne ryzyko i niepewność -> MODEL IDEALNY

• Gdy podmiot działa w warunkach całkowitej ignorancji bądź decyzje są podejmowane w warunkach konfliktu - duża niepewność i ryzyko.

• Rynek informacji

DOSTĘPNOŚĆ DO OBIEKTYWNYCH LUB SUBIEKTYWNYCH STANÓW

• Rodzaje niepewności gospodarczej (pod względem czasu)

• Niepewność przyszłości (obiektywne stany zewnętrzne wobec podmiotu, na które podmiot nie ma wpływu)

• Międzynarodowe konflikty, koniunktura gospodarcza, zagrożenie terrorystyczne

• Wypadki, śmierć, choroby

• Niepewność teraźniejszości (narażenie przy podejmowaniu bieżących decyzji)

• Niepewność parametrów rynkowych

• Związana z cechami produktu, analizą popytu i podaży

• Można to śledzić i analizować, by obniżyć poziom niepewności

• Niepewność zachowania partnera

• Jakość

• Oszustwo

• Ryzyko moralne związane z krańcową użytecznością

• Intensywniej się odczuwa stratę majątku niż jego wzrost

• Niepewność zachowania konkurenta

• Konkurent będzie tak działał, by wyeliminować konkurenta

• Np. wprowadzanie bardzo niskich cen (dumpingowych), które są zabronione.

• Indywidualne postawy wobec ryzyka

• Odwołuje się do strategii gier

• Gra uczciwa (szanse 50/50)

• Gra korzystna (70% wygrana i 30 % przegrana)

• Gra nieuczciwa (30/70)

• Każdy inaczej się do ryzyka odnosi

• Różny stosunek do ryzyka zależy od czynników demograficznych (wiek, płeć, wykształcenie) oraz od typu osobowości

• Osoby lubiące ryzyko

• Osobowości silne, dążące do sprawdzenia się poprzez hazard

• Osoby neutralne wobec ryzyka

• Słabi, niezrównoważeni

• Wezmą udział w grze w wysokie wygrane (uczciwej i korzystnej)

• Osoby unikające ryzyka

• Wezmą udział w grze korzystnej

• Ryzyko a ubezpieczenia

• Ryzyko zmienia się wraz ze stawką, o którą toczy się gra

• Ludzie chcą pomnażać swoje dochody

• Użyteczność krańcowa i całkowita

• Użyteczność krańcowa

• Poziom zadowolenia maleje wraz ze wzrostem dochodu

• Wzrasta przy pierwszej jednostce, ale ryzyko straty majątku jest silniejsze

• Więc jednostki zabezpieczają się przed utratą majątku w firmach ubezpieczeniowych

• Osoby neutralne i lubiące ryzyko nie wykupią polisy, ubezpieczą się osoby unikające ryzyka

• Ale istnieje takie niebezpieczeństwo, że o ubezpieczoną rzecz się mniej dba.

• Strategie firm ubezpieczeniowych

• Wraz ze wzrostem prawdopodobieństwa zdarzenia wzrasta składka ubezpieczeniowa

• Zabezpieczenia

• Aktuariusze robią badania prawdopodobieństwa zdarzenia

• Wymaganie badań lekarskich

• Zasada dywesryfikacji

• Dywersyfikacja portfela inwestycyjnego

• Dywersyfikacja to łączenie niezależnych źródeł dochodu

• Jest wykorzystywana do doradztwa inwestycyjnego

• Lokowanie wolnych środków pieniężnych w różnych aktywach (nieruchomościach, papierach wartościowych, dziełach sztuki, złocie)

• W każdym banku są doradcy inwestycyjni.

• Spekulacje i transakcje długoterminowe

• Rynki terminowe - transakcje terminowe w oparciu o ceny z pewnym wyprzedzeniem. (ceny asekuracyjne)

• Ryzyko można minimalizować, gdy wzrasta liczba niezależnych od siebie aktywów

• Fundusze inwestycyjne są względnie stabilne.

• Ryzyko w małej firmie

• Mała firma - podstawa działalności

• Firma nastawiona na zysk

• Bazuje na niewielkim kapitale

• Unikanie ryzyka (retencja pasywna)

• Unikanie transakcji niepewnych

• Racjonalizacja ryzyka

• Zabezpieczenie się różnego rodzaju umowami

• Wspólne ubezpieczenia firm współpracujących.

WYKŁAD 14 - KONKURENCJA DOSKONAŁA ORAZ ZACHOWANIA GAŁĘZI I PRZEDSIĘBIORSTW W WARUNKACH KONKURENCJI DOSKONAŁEJ, 25 V 2006

• Zachowanie gałęzi w warunkach konkurencji doskonałej.

• Cena to instrument jednoczący zachowanie i interesy w czasie gry rynkowej

• Firmy muszą przestrzegać zasad:

• Redukcja kosztów

• Analiza społecznych strategii zachowań pracowników

• Wynagrodzenie, reguły, itp.

• Umożliwienie rozwoju indywidualnego

• Przewidywanie koniunktury na rynku

• Analizy i badania

• Wyszukiwanie nisz rynkowych

• GAŁĄŹ

• Pojedyncze przedsiębiorstwo nie ma wpływu na kształt cen

• PRZEDSIĘBIORSTWO

• Większa elastyczność

• Zachowanie przedsiębiorstw w warunkach konkurencji doskonałej

• Przedsiębiorstwo może konkurować poprzez kategorię jakości, bo nie ma wpływu na cenę

• Podaż i koszt krańcowy ….

• Równowaga krótko- i długookresowa

• Krótkookresowa

• Gdy firmy mają większy wpływ na cenę niż jakość

• Brak czasu na inwestycje i rozwój technologii

• Długookresowa

• Gdy firmy mają wpływ na ilość a nie na cenę

• Niższy poziom wzrostu cen

• Firmom opłaca się być na rynku, gdy ich zyski >0

• Gdy firmy opuszczają branżę, maleje podaż a ceny rosną

WYKŁAD 14 - KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA I STRUKTURA RYNKU, 1 VI 2006

• Wskaźnik koncentracji N firm

• Konkurencja doskonała

• Popyt doskonale elastyczny

• Firmy manipulują jakością

• W rzeczywistości częstsza jest konkurencja niedoskonała

• Firmy manipulują ceną

• Struktury rynku

• Różnią się efektywnością skali i udziałem w rynku

• Monopol - duży udział

• Oligopol - przeciętny udział

• Firmy w warunkach konkurencji doskonałej - mały udział

• Wskaźnik koncentracji

• N₁ = udział produkcji całej gałęzi/ udział danej firmy

• N₁ = Q₁ / q₁

• Konkurencja monopolistyczna

• Monopol

• Z₀ = P₀ - (Kp)

• Definicja

• Monopol to struktura rynkowa charakteryzująca się:

• Występowaniem na rynku tylko jednego dostawcy danego towaru, który kontroluje podaż i ceny, oraz wielu odbiorców;

• Występowaniem barier uniemożliwiających innym firmom wejście na rynek (np. ustawodawstwo, patenty, koszty itp.);

• Oligopol i krzywa popytu

• Firmy mogą dokonać wzrostu cen (przewyższyć poziom ceny monopolowej)

• Nie jest to cena równowagi

• Walka cenowa = obniżanie cen

• Definicja

• Forma struktury rynkowej, różna od doskonałej konkurencji, gdzie występuje znaczna ilość małych konkurentów, oraz od czystego monopolu, gdzie istnieje tylko jedna potężna firma; dominująca forma w krajach rozwiniętych; sytuacja na rynku, w której występuje tylko kilku dużych producentów danego dobra czy też dostawców usługi. Charakterystyczną cechą dla oligopolu jest brak konkurencji cenowej między uczestnikami takiego rynku. Rywalizacja przedsiębiorstw odbywa się na innych płaszczyznach (jakość, reklama, usługi dodatkowe itp.). Zachowania uczestników oligopolu próbuje się tłumaczyć przy użyciu teorii gier. Istnieją tutaj duże bariery wejścia i wyjścia.

• Kartele i zmowy

• Definicja

• Umowa państw posiadających decydujący wpływ w tej samej lub podobnej branży, mająca na celu kontrolę nad rynkiem i jego regulację (ceny, podaży, popytu). Nie jest to oddzielna instytucja. Państwa pozostające poza kartelem nazywane są outsiderami. Są one niszczone przez kartele drogą konkurencji, jeśli staną na drodze ich interesów. Zazwyczaj są bardzo trwałe.

• Charakterystyczne dla XIX wieku

• Ostatni raz - eksporterzy OPEC (lata 70. do 1989)

• Teraz firmy czasem się nieformalnie ze sobą „dogadują” o cenę itp.

• Strategie równowagi

• Wejście nowej firmy wiąże się z zachowaniem starej firmy

• Gdy stara podejmuje walkę, nowa nie powinna wchodzić na dany rynek

• Gdy nowa firma spotyka się z sytuacja, że stare się godzą z wejściem na rynek nowej, to wówczas następuje podział zysków.

• Struktura rynku a cykl życia produktu

42

ZASOBY

PRZEKSZTAŁCENIE

Dobra ekonomiczne

-> są to dobra rzadkie, więc obejmuje je prawo własności.

Ziemia

Praca

Kapitał

-obrotowy - surowce

-trwały - technologie

Przedsiębiorczość

Konkurencja rzeczywista(niedoskonała) - powiązane ze strukturami rynku i z rynkiem konkurencyjnym (rzeczywistym)

Uświadomienie niezaspokojonej potrzeby

Rozpoznanie warunków i możliwości zaspokojenia potrzeb

Zachowanie ukierunkowane na zaspokojenie potrzeby

Rozbudzanie nowych potrzeb

1. Samorealizacja

2. Szacunek i uznanie

3. Przynależność i miłość

4. Bezpieczeństwo

5. Potrzeby fizjologiczne

1 1

1

2

3

3 3

1a

B B

B B

A A

2a

3b

3a

1b

DEZAGREGACJA

CZYLI PODZIAŁ

AGREGACJA

CZYLI ŁĄCZENIE

GOSPODARSTWO DOMOWE

PRZEDSIĘBIORSTWO

Praca

zawodowa

Dochód

pieniężny

Produkcja

i sprzedaż

Dochód

pieniężny

Dobra i usługi

Zakup dóbr i usług

Oszczędności

Koszt ekono- miczny

Badania rynku

Segmentacja rynku

Produkt

Opakowanie

Znak fabryczny

Cena

Usługi sprzedażowe

i po- sprzedażowe

Aktywizacja sprzedaży

Współpraca z konsumentami i otoczeniem

Kanały dystrybucji

System sprzedaży

1. PODSYSTEM INFORMACJI RYNKOWEJ

2. PODSYSTEM PLANOWANIA PRODUKTU

3. PODSYSTEM AKTYWIZACJI SPRZEDAŻY

4. PODSYSTEM DYSTRYBUCJI

Badanie rynku:

- badanie popytu i czynników na niego wpływających

- badanie podaży

- badanie cen

Badanie:

- potr?zeb i preferencji konsumenta

- produktu

- dystrybucji

- wewnętrzne firmy

- otoczenia zewnętrznego firmy

- konkurencji

Budżet lub rozmiary wydziału badań marketingowych

• Rozmiary rynku

• Struktura rynku

• Rozwój produktu

• Produkt mix

• Dystrybucja mix

• Konkurencja

• Studia dotyczące zyskowności

• Korzyści z inwestycji w reklamę

• Siła rozmiarów i struktury sprzedaży

• Testy marketingo-we

• Studia dotyczące wykonalno-ści

• Studia dotyczące inwestycji

• Zintegrowana informacyj-nie procedura

• Modele ekonomi-czne

• Prognozy długookre-sowe

• Zintegro-wane planowanie

Studia ogólne studia specyficzne studia powiązane funkcjonalnie

Faza 1 Faza 2 Faza 3 Faza 4 Faza 5

Badania marketingowe

Segmen-tacja rynku

Wybór rynku docelowe-go

Plasowa-nie oferty

Planowa-nie produktu

Ustalanie cen

Promocja

Dystrybu-cja i sprzedaż

Badania i rozwój

Zaopatrzenie

Produkcja

Im większe, tym większy dysonans.

- dobra służące długo, drogie, potrzeba zaangażowania dużych dochodów ze strony konsumenta (samochody)

- gdy zakup ma znaczenie dla prestiżu klienta

- gdy produkt będzie długo używany, a konsumentowi brak pieniędzy na powtórny zakup (sprzęt RTV i AGD)

Satysfakcja

Brak dysonansu

- Zadowolenie

- Prawdopodobieństwo powtórzenia zakupu produktu

-Osłabia się oddziaływanie bodźców do wyboru innego produktu

Wykształca się postawa lojalności wobec określonych marek (programy lojalnościowe)

Brak satysfakcji

Dysonans

- Niezadowolenie

- Wynika z przekonania o podjęciu błędnej decyzji

Konsument nie jest skłonny do ponownego zakupu tego produktu

INFORMACJA DŁUGOTRWAŁA

• firmy chcą informacje gromadzić w sposób obiektywny (bieżące badania i analizy)

• można odsprzedawać sprawdzone licencje, marki, patenty gospodarcze, oprogramowania

• inwestycje w kapitał społeczny - usługi oświatowe (w poziom wykształcenia)

• Kursy, doskonalenia zawodowe

• Łączenie kilku kierunków studiów

Informacja nabywana dla własnej satysfakcji

INFORMACJA KRÓTKOTRWAŁA

• tworzona dla potrzeb podjęcia określonej decyzji

• informacja konfidencjonalna (poufna)

• np.rynek narkotykowy

• usługi pośrednictwa

• dotyczą sprzedaży i wyceny majątku nieruchomości (minimalizowanie ryzyka)

• usługi doradcze (finansowe, bankowe)

• czasopisma testujące, testy produktów, zachowań podmiotów ekonomicznych

• usługi wywiadowcze

• legalnie ogłaszane w statystykach i porównaniach

---