15793 Obraz (498)

lub będący hiperonimem definicndum. Za poprawne uznajemy definicje typu: ktoś podiwanił coś = ktoś ukradł coś, ktoś rąbnął kogoś w coś = ktoś uderzył kogoś w coś.

Neutralne pragmatycznie jednostki ktoś ukradł coś, ktoś uderzył kogoś w coś powinny mieć już definicje rozczłonkowane. /

Definicje przedmiotowe - zarówno rozczłonkowane, jak i nierozczłonkowa-ne - można podzielić na definicje równościowe i cząstkowe. W definicji równościowej" między definiendum a definiensem zachodzi relacja synonimii, w definicji cząstkowej natomiast - relacja hiponimii, to znaczy iż definiens reprezentuje hiperonim jednostki definiowanej. Stosowanie definicji cząstkowych jest dopuszczalne tylko w wyjątkowych sytuacjach, a mianowicie wtedy, gdy nie da się przyporządkować danej jednostce definicji równościowejj Problem akcepto-walności definicji cząstkowych nie będzie tu omawiany, wykracza on bowiem poza ramy tego opracowania, którego celem jest przede wszystkim prezentacja założeń koniecznych do rozwiązywania konkretnych zadań.

Aby można było uznać, iż dana definicja równościowa rozczłonkowana reprezentuje znaczenie określonej jednostki leksykalnej, trzeba stwierdzić, iż definicja ta spełnia dwa podstawowe warunki. Po pierwsze - między definiendum a definiensem zachodzi relacja synonimiczności. Po drugie -definiens jest ciągiem zbudowanym z jednostek leksykalnych prostszych semantycznie od jednostki definiowanej. W odniesieniu do definicji równościowych nierozczłonkowanych, a więc do głównego sposobu reprezentowania znaczeń jednostek nacechowanych pragmatycznie, stosuje się tylko pierwszy warunek. \ "Z Tego, co zostało dotychczas powiedziane o definicjach semantycznych jednostek leksykalnych wynika, iż podstawowe błędy w definiowaniu, jakie może zauważyć czytelnik słowników, należą do jednej z trzech głównych grup (oznaczonych dalej za pomocą liter a, b, c).

a.    Dana definicja nie jest definicją słownikową, lecz encyklopedyczną. Przykład:

sól - ‘chlorek sodu, minerał bezbarwny i przezroczysty’

Ciąg chlorek sodu jest terminem należącym do języka nauk chemicznych, a nie do systemu leksykalnego języka polskiego. Ponadto właściwym przedmiotem przytoczonej definicji jest obiekt należący do rzeczywistości pozajęzykowej. Inaczej mówiąc, definicja ta jest odpowiedzią na pytanie

(83)    Co to jest sól?, nie zaś na pytanie

(84)    Co znaczy wyrażenie sól w języku polskim?

b.    W danej definicji między definiendum a definiensem nie zachodzi relacja synonimii. Przyczyny tego faktu mogą być dwojakiego rodzaju.

1. Charakterystyka podana w definiensie odnosi się nie tylko do obiektów reprezentowanych za pomocą definiendum, ale także do innych obiektów; definicja jest wówczas za szeroka.

Przykład:

jamnik - ‘pies używany do polowań’

/^Za pomocą definiensa mówi się w tym wypadku mniej, niż za pomocą definiendum, czyli znaczenie definiensa jest uboższe w porównaniu ze znaczeniem definiendumu_j(v konsekwencji odniesieniem przedmiotowym definiensa staje się klasa nadrzędna względem klasy stanowiącej odniesienie przedmiotowe definiendum/Innymi słowy,/definiens odnosi się do wszystkich tych elementów, do których odnosi się definiendum, a także do elementów pewnej innej, niepustej klasy, np. klasy ogarów, wyżłów, seterów, etc., to znaczy klasy wszystkich psów używanych do polowań z wyłączeniem podklasy jamników. Podana definicja jest więc za szeroką. ]

2. Charakterystyka podana w definiensie odnosi się jedynie do pewnej podklasy obiektów reprezentowanych za pomocą definiendum.

Przykład:

atrament - ‘niebieska ciecz służąca do pisania lub kreślenia’

Definiens dostarcza w tym wypadku więcej informacji niż definiendum. Klasa obiektów, o której zgodnie z prawdą możemy orzec ciąg atrament jest więc de facto klasą szerszą niż klasa, do której odnosi się ciąg będący definiensem. Inaczej mówiąc, ciąg atrament stosuje się nie tylko do niebieskich cieczy służących do pisania lub kreślenia, ale także do czerwonych, zielonych, czarnych i innych. Ponieważ definiens odnosi się tylko do pewnej podklasy właściwej klasy stanowiącej odniesienie przedmiotowe definiendum, uznajemy, iż tego typu definicja jest definicją za wąską.

. ci Definiens jest ciągiem jednostek o nie mniejszym stopniu złożoności semantycznej niż jednostka stanowiąca definiendum. Taka zależność między definiendum a deffciiensem może prowadzić do kilku podstawowych błędów.

1.    Błąd ignotum per ignotum (inaczej: nieznane przez, nieznane) powstaje w konsekwencji użycia do wyjaśnienia znaczenia danej jednostki innej jednostki odznaczającej się większym stopniem złożoności niż jednostka badana.

Przykład:

sok - ‘ciecz wyciśnięta z owoców, często następnie pasteryzowana’

Pojęcie pasteryzacji jest pojęciem o dużo większym stopniu złożoności niż pojęcie soku. Z tego względu definicji tego typu nie możemy zaakceptować.

2.    Błąd idem per idem (inaczej: to samo przez to samo, błędne koło) ma-charakter błędnego koła bezpośredniego lub pośredniego. Błędne koło bezpośrednie polega na tym, iż w definiensie jest użyta jednostka leksykalna stanowiąca zarazem definiendum. Schematycznie: A = f(A). Znaczenie ciągu A jest definiowane poprzez funkcję od A.

Przykład:

słodki - ‘mający słodki smak’

Wyrażenie słodki definiuje się tu poprzez odwołanie się do tego samego wyrażenia.

Błędne koło pośrednie dotyczy określonego układu definicji. Załóżmy, iż pojęcie A jest w danym słowniku definiowane za pomocą pojęcia B, pojęcie B za pomocą pojęcia C, zaś pojęcie C za pomocą pojęcia A lub pojęcia B. Schematycznie:

37