21429 ZT013 (3)

24 CZĘŚĆ 1. ZARZĄDZANIE SYSTEMEM TURYSTYKI

w odniesieniu do turystyki. Takie podejście jest rzadkością w literaturze przedmiotu, w której z reguły autorzy skupiają się na teoriach ukształtowanych w ramach studiów nad turystyką. W obszarze tym nastąpiło wyraźne odejście od badań i nauczania bardziej wszechstronnego w kierunku coraz większej specjalizacji, o czym świadczy m.in. liczba czasopism naukowych o wąsko zdefiniowanej tematyce. Z uwagi na to, że turystyka cieszy się coraz większym uznaniem i popularnością jako odrębna dyscyplina wiedzy, w książce tej omówiliśmy wybrane zagadnienia turystyki przez pryzmat zarządzania.

W każdym z rozdziałów przedyskutowaliśmy grupę zagadnień i problemów zarządzania związanych ze współczesną turystyką, przy czym założyliśmy, że czytelnik ma już pewną wiedzę w tej dziedzinie. Kwestie zarządzania stanowią punkt wyjścia wszelkich prezentowanych dalej rozważań. Dlatego główny nacisk położyliśmy na rozmaite koncepcje skutecznego zarządzania w sferze turystyki.

W rozdziale tym spróbujemy podsumować dyskusję toczącą się wokół definicji turystyki, aby wychwycić najistotniejsze elementy w kontekście zarządzania. Poza tym określimy pewne kluczowe zagadnienia będące przedmiotem studiów nad zarządzaniem turystyką, którym przyjrzymy się bliżej w kolejnych rozdziałach. Następnie zastanowimy się, co to znaczy, że branża turystyczna ma charakter usługowy, i jakie są tego konsekwencje. Rozpoczniemy jednak od ustalenia zakresu, rozmiarów i znaczenia turystyki.

Zakres, rozmiary i znaczenie turystyki

Turystyka to forma ludzkiej aktywności o dużym znaczeniu ekonomicznym w skali całego świata. Niestety dokładne zmierzenie tej aktywności nigdy nie należało do łatwych zadań. Wynika to po części z odmienności definicji i metod obliczeniowych stosowanych w poszczególnych krajach. Dzięki staraniom World Tourism Organisation (Światowej Organizacji Turystyki - WTO) i Organisation for Economic Cooperation and Dcvelopment (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - OECD) udało się jednak poczynić pewne postępy.

Vellas i Becherel (1995) wskazują na WTO jako podstawowe źródło danych statystycznych na temat turystyki międzynarodowej. Według tych danych turystyka stanowi obecnie największą gałąź gospodarki światowej. W roku 2000 za granicę wyjechało ok. 35 min brytyjskich turystów, a wydali na ten cel ok. 15 mld funtów, tj. o 4% więcej niż w roku poprzednim (Mintcl, 2001). Według World Travel and Tourism Council (Światowej Rady Turystyki i Podróży - WTTC) gospodarka turystyczna obejmująca wszelką działalność bezpośrednio lub pośrednio związaną Z turystyką w 2002 r. wytworzyła 10% globalnego PKB, a jej udział w globalnym zatrudnieniu wyniósł 7,8%, co przekłada się na 198,7 min miejsc pracy (mniej więcej co 13 zatrudniony pracował w turystyce). W tym samym roku zanotowano w skali świata 702,6 min przyjazdów turystów zagranicznych, a obroty na rynku turystyki międzynarodowej osiągnęły poziom 474 mld doi. (501 mld euro). Zgodnie z przewidywaniami WTO liczba przyjazdów zagranicznych przekroczy w 2020 r. 1,56 mld, z czego 1,18 mld przypadnie na podróże regionalne, a 377 min na długodystansowe (www.world-tourism.org/marketresearch/facts/highlights/Highlights.pdf).

WTTC (2002c) szacuje całkowite przychody generowane przez turystykę międzynarodową i krajową na 4,3 bln doi. Bez względu na przyjęte kryteria jest to zatem potężna gałąź gospodarki, która w dodatku wywiera istotny wpływ na wiele innych obszarów działalności człowieka.

Popyt na rynku turystyki i podróży rośnie szybciej niż na większości pozostałych rynków. Ruch turystyczny zwiększał się systematycznie w drugiej połowie XX w. i ta tendencja utrzymuje się do dzisiaj. Jak podaje France (1994), po drugiej wojnie światowej nastąpił olbrzymi przyrost liczby podróżnych w mchu międzynarodowym: z zaledwie 25 min osób w 1950 r. do 476 min w 1992 r. Poza okresowymi załamaniami popytu spowodowanymi recesją lub innymi wydarzeniami polityczno-społeczno-gospodarczymi rynek ten charakteryzuje w miarę stabilne tempo wzrostu.

W minionych dziesięcioleciach nastąpił także znaczny rozwój edukacji w zakresie turystyki. W Wielkiej Brytanii turystyka jako kierunek studiów na poziomie magisterskim pojawiła się w latach 70. ubiegłego wieku, a na poziomie licencjackim dekadę później i zwłaszcza ostatnio cieszy się wielką popularnością wśród studentów. Pod koniec XX w. tylko brytyjskie uczelnie oferowały 64 studia licencjackie w zakresie turystyki, na które w 1998 r. zapisało się ok. 5 tys. studentów. Poza tym wiele osób studiowało turystykę w ramach specjalizacji na pokrewnych kierunkach, takich jak np. geografia. Kolejny istotny krok naprzód w tej dziedzinie dokonał się niedawno wraz z uruchomieniem przez niektóre uniwersytety (np. w Wcstminster czy Bradford) studiów MBA o profilu turystycznym.

Jeśli chodzi o wymiar międzynarodowy, to według Centre International de Recherches et d’Etudes Touristiques (Międzynarodowy Ośrodek Badań i Studiów nad Turystyką - CIRET) mamy obecnie na świecie 543 instytucje naukowe w 86 krajach oraz 2296 indywidualnych badaczy w 95 krajach, których głównym przedmiotem zainteresowania jest turystyka, rekreacja, wypoczynek lub hotelarstwo i gastronomia. CIRET umieścił ich spis na swojej witrynie internetowej (http://www.cirettourism.com). Wraz z rozwojem działalności badawczej i eduka-cyjnej w zakresie turystyki nastąpił także rozwój literatury przedmiotu znajdujący odzwierciedlenie w rosnącej liczbie pozycji książkowych i tytułów czasopism specjalistycznych. Na stronach CIRET udostępniono także słownik obejmujący ponad 1100 podstawowych terminów, indeks geograficzny oraz omówienia 116 974 publikacji poświęconych turystyce, w tym książek, artykułów i raportów. Jednak mimo tak znacznych postępów w sferze badań naukowych, edukacji i piśmiennictwa studia nad turystyką wciąż uważa się za dosyć słabo rozwiniętą dyscyplinę wiedzy.