31812 Obraz4 (32)

ne analizy postępowania i zachowań ludzkich oraz teza o stałości natury ludzkiej skłoniły go do sformułowania wniosku o możliwości odkrycia skutecznych socjotechnicznych reguł manipulowania jednostkami, gdyż ich działania i reakcje uznał za przewidywalne. Utworzone od jego nazwiska określenie makiawelizm stało się argumentem w walce z przeciwnikiem politycznym, określeniem pejoratywnym - niezależnie od tego, czy potępiający makiawelizm Machiavellego w ogóle znał; niezależnie także od tego, czy poglądy i działania potępione jako grzech śmiertelny przeciw moralności miały w swej treści cokolwiek wspólnego z poglądami Machiavellego.

Jego doktryna wcale nie jest tożsama z tym, co się potocznie określa makiawelizmem, to znaczy dwulicowością, która ma w całkowitej pogardzie wszelkie wartości moralne.

Machiawelizm to doktryna polityczna wykorzystująca podstęp, przemoc i obłudę w dążeniu do realizacji zamierzonego celu; jako postawa polityczna jest utożsamiany z cynizmem, przewrotnością, brakiem skrupułów. [Słownik psychologiczny pod red. W. Szewczuka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1979, s. 135].

„Makiawelizm - to umiejętność pewnego rodzaju oddziaływania społecznego, znanego jako manipulowanie innymi w pewnego typu sytuacjach”. [Zimbardo Ph. G„ Ruch F. L.: Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994, s. 433]. Machiawelista potrafi manipulować ludźmi, oddziaływać na ich świadomość, zachowując jednocześnie dystans emocjonalny, nie angażując się w zachowanie innych ani nawet swoje własne. W swym zachowaniu kieruje się tym, co poznał na drodze racjonalnej, a nie tym, co odczuwa emocjonalnie.

* *

Niccolo Machiavelli (1469-1527) - włoski polityk, pisarz i teoretyk polityczny. W wieku około 30 lat zostaje sekretarzem kancelarii drugiej republiki florenckiej. Aż do 1512 roku pełni liczne misje dyplomatyczne na dworze papieskim, gdzie panuje Cezar Borgia, na dworze francuskim, gdzie króluje Ludwik XII, u cesarza Maksymiliana I. Te zadania dają mu sposobność zaobserwowania aktualnych obyczajów i praktyk rządzących; w ten sposób wykuwa się z wolna jego myśl polityczna. Główne dzieło Machiavellego to Książę (1513), w którym opisuje, jak się sądzi, Cezara Borgię, uosobienie władcy przenikliwego, obdarzonego silną wolą, a przede wszystkim pozbawionego skrupułów i realizującego nieubłaganie swoje plany niezależnie od środków, jakich wymaga ich wykonanie. Stąd znaczenie słowa makiawelizm. [Dider J.: Słownik filozofii, Wydawnictwo “Książnica”, Katowice 1992, s. 185].

Szereg określeń w Księciu, jeśli oderwie się je od kontekstu, w jakim występują, wywołuje wrażenie, jakby Machiavelli widział w człowieku tylko te cechy, które uważa za ujemne, a wrażenie to jeszcze wzmaga fakt, iż określenia te mają charakter generalnych, oderwanych od konkretnych sytuacji i konkretnego społeczeństwa. Na przykład: ludzie są zawsze źli, o ile przymus konieczności nie uczyni ich dobrymi {Książę, rozdz. XXIII). Żądza zmiany, zło i miłość są podstawowymi namiętnościami człowieka, ale złość w nich przeważa, toteż łatwiej i trwalej rządzi nimi ten, kto wzbudza strach, niż ten, kto wywołuje miłość {Książę, rozdz. XVIII). Iż z natury chciwi i zawistni: łatwiej przebaczają zamordowanie ojca niż pozbawienie ich majątku (Książę, rozdz, VII).

Jednocześnie dla Machiavelłego nie rola losu, lecz rola konieczności w dziejach była zagadnieniem zasadniczym i w oparciu o nią formułował on swe wskazówki polityczne dla władców. Punktem wyjścia był dla niego cel, do którego się dąży. Cel zaś „ważniejszy jest od tego, co służy do celu”. [Machiavelli N.: Książę, Ossolineum, Kraków 1980, s. 53], Stąd też Machiavelli pochwala odstępstwo od powszechnie przyjętych norm w sytuacjach to uzasadniających (a w domyśle: każdą sytuację można uzasadnić). Twierdzi również, że nie ma niezmiennie dobrych i