94281801 djvu

398 EUG. PIASECKI

Wówczas mięsień, łączący kości I i III działa na nie jak dwie równe o przeciwnych kierunkach siły K i — K. Na każdą z kości I, II, III działa wskutek skurczu tego mięśnia para sił, której moment otrzymujemy, mnożąc wartość siły przez odległość między kierunkami obu sił. Odległość ta w obranym przykładzie jest największa dla I, najmniejsza dla II. Suma zaś dwu z tych trzech momentów musi być równą momentowi trzeciemu. Dla danego przykładu O. Fischer otrzymał 13 różnych kombinacyi położeń poszczególnych kości.

Wszystko to jednak nie wystarcza do dokładnej analizy stosunków w ustroju żyjącym. Tam trzeba uwzględnić ponadto działanie sił zewnętrznych na układ I, II, III, a dalej także rozkład mas w samym układzie. I tak, najlżejszy z członów I, II, III, będzie oczywiście wykonywał, caełeris paribus, największe ruchy.

Mięśnie płaskie, zwieracze. Dla niektórych mięśni płaskich (przepona, mięśnie płaskie brzucha) wywody powyższe nie mają zastosowania, gdyż działanie ich polega nie na przybliżeniu wzajein-nem punktów przyczepu, lecz na przypłaszczaniu krzywizny, jaką tworzy ich powierzchnia, ma zatem kierunek poprzeczny w stosunku do przebiegu włókien mięsnych (w przeciwieństwie do podłużnego kierunku mięśni długich). Również poprzeczn\ m w stosunku do włókien jest kierunek działania zwieraczy, zwrócony jest bowiem ku środkowi kół utworzonych przez przebieg tych włókien.

Współdziałanie mięśni. Już Duchenne wypowiedział zasadę, iż przyroda nie zna odosobnionych skurczów mięśniowych; zasada ta po dziś dzień nie straciła na wartości. Żaden mięsień nie działa w odosobnieniu od innych, a wszelkie nasze rozpatrywania takiego izolowanego skurczu mają wartość czysto teoretyczną. W ustroju żywym każdy ruch jest wynikiem współdziałania pewnej liczby mięśni; stąd pojęcie „synergistów⁰, których praca sumuje się dla wywołania pewnego ruchu, oraz „antagonistów⁰, wywołujących ruch przeciwny. Pojęcie to jednak niezupełnie ścisłe. Synergistami bowiem by wają pewne mięśnie tylko dla pewnego określonego ruchu, a nawet dla ściśle określonej pozycyi; też same mięśnie w innych warunkach mogą działać antagonistycznie. Co więcej, skurcz antagonistów jest z reguły niezbędnym dla prawidłowego wykonania ruchu, miarkując jego prędkość. Tak przy szybkiem (rzutowem) jak przy powolnem zginaniu przedramienia n. p. kurczy się nietydko m. dwugłowy i ramieniowy wewnętrzny, lecz i trójgłowy; do wio-