2 (3012)

kim w soku komórkowym kwiatów i owoców, lecz można je spotkać także w liściach i organach podziemnych roślin. Najczęściej występują jako połączenia glikozydowe lub sole kwasów organicznych. Najważniejsza jest cyjanidy-na, znajdująca się przeważnie w owocach i kwiatach.

Antocyjany są związkami amfoterycznymi i ich barwa jest uwarunkowana wieloma czynnikami siedliska. W zależności od stężenia barwnika, pH soku komórkowego, rodzaju cukrów i obecności niektórych pierwiastków (Fe, Ca, Mg, K), szczególnie metali, w związkach kompleksowych — ich barwa może się zmieniać od niebieskiej do czerwonej.

Antocyjany występują rzadko tam, gdzie znajdują się flawony. Zdarza się jednak czasem, ze są one zawarte w soku komórkowym nawet w tym samym organie roślinnym co flawony, lecz wtedy w innych jego częściach. W tkankach roślinnych może zachodzić przemiana flawonów w antocyjany, np. w liściach, na jesieni.

Te obie grupy związków mają podobne właściwości i działają rozkurczowo, moczopędnie, dezynfekująco, nasercowo. Przyczyniają się do zmniejszenia przepuszczalności włosowatych naczyń krwionośnych oraz do gromadzenia witaminy C w organizmie. W lecznictwie stosuje się je przy krwotokach, nadciśnieniu, schorzeniach przewodu moczowego, zapaleniu jamy ustnej i spojówek, wysypkach uczuleniowych.

KUMARYNOWCE. Są to związki pochodne kumaryny, wykazujące duże podobieństwo do

flawonoidów. Występują w małych ilościach, po kilka obok siebie w jednej roślinie. Są to związki aromatyczne; po ścięciu rośliny łatwo się rozpadają i uwalniają substancje lotne (agli* kony) — zwykle dopiero podczas suszenia. Występują szczególnie często w roślinach należących do rodzin: strąkowych, rutowatych, baldaszkowatych, psiankowatych, złożonych i traw.

Działanie kumarynowców jest bardzo różnorodne. Wie/e z nich działa rozkurczowo, uspokajająco, zółciopędnie, przeciwzakrzepowo. od kazająco, podobnie jak flawonoidy.

ANTRACHINONY. Są związkami rzadko spotykanymi, i to u nielicznych gatunków roślin z rodzin: rdestowatych, motylkowatych i szakła-kowatych. Występują w roślinach rozpuszczone w soku komórkowym w postaci wolnej lub jako związki aglikonów (niecukrów) antranolowego lub antrachinowego z cukrami. Często dopiero podczas suszenia związki te przechodzą w antrachinony, podobnie jak kumaryny, i dlatego surowce zawierające je nie nadają się do użytku w stanie świeżym.

Antrachinony drażnią błonę jelit i na/ezą do najważniejszych łęków przeczyszczających. Są to środki silnie działające i zbyt duże ich dawki mogą wywołać boleści, a nawet poronienia.

KARDENOLIDY. Glikozydy nasercowe kar-denolidy występują tylko w niektórych gatunkach z kilku zaledwie rodzin, np. w miłku wiosennym (jaskrowate), konwalii majowej

22