75 (150)

PELPLIN

katedra Najświętszej Marii Panny

Trój nawowa katedra niemal w połowie przecięta jest transeptem (nawą poprzeczną). Na skrzyżowaniu wyrasta strzelista barokowa wieżyczka.

W Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie wśród wielu cennych inkunabułów znajduje się jedyny w Polsce (jeden z 45 zachowanych do dziś) egzemplarz dwutomowej Biblii Gutenberga z 1453 r. Wywieziony podczas wojny do Kanady, powrócił do kraju wraz ze skarbami wawelskimi w 1959 r.

Jej początki sięgają najprawdopodobniej przeiomu XIII i XIV wieku. Wówczas cystersi, którzy w 1276 roku otrzymali wieś Pelplin od księcia pomorskiego Mściwoja II, przystąpili do budowy monumentalnej bazyliki. Wznoszono ją do połowy XV wieku, choć najpóźniejsze sklepienia nawy poprzecznej pochodzą z połowy następnego stulecia. W 1823 roku decyzją rządu pruskiego (od 1772 r. miejscowość znajdowała się w zaborze praskim) opactwo cysterskie uległo kasacie. Rok później Pelplin został stolicą powiększonej właśnie diecezji chełmińskiej i w ten sposób świątynia stała się katedrą.

Jedynym elementem pierwotnego, późnogotyckiego wystroju są stalle powstałe w latach 1450-1463. Niektóre z umieszczonych na nich formuł ikonograficznych należą do rzadkości, np. przedstawienie Ducha Świętego w postaci młodzieńca trzymającego gołębicę czy scena ukrzyżowania, w której Chrystusa przybijają do krzyża niewiasty symbolizujące cnoty. W pelplińskiej katedrze warto zwrócić też uwagę na wiele późniejszych zabytków, m in. największy w tej części Europy XVII-wieczny ołtarz główny z obrazami działającego na Pomorzu wybitnego malarza Hermana Hana, oryginalną, wspartą na głowie Samsona rozdzierającego paszczę lwa, barokową ambonę oraz umieszczone w transepcie organy.