7 (1493)

kształtowanie się najważniejszych narodowych modeli administracji

i |', ogólnych zasad prawa tworzonego przez sądy (Common Law). Jest to niezależnie już nawet od pominięcia kwestii samorządu terytorialnego,

■    i mego za przedmiot odrębnej dziedziny prawa - pojęcie znacznie węższe niż t, piłowane na kontynencie europejskim.

Model francuski

W poli /esna administracja francuska stanowi, jak już wspomnieliśmy, kon-

......P, a'.ad i podstawowych rozwiązań z doby monarchii absolutnej. Monar-

ii i i!i\oliilnu we Francji trwała wyjątkowo długo - od XV w. do Wielkiej Re-"lui p i przeszła przez wiele stadiów. Ostateczny charakter nadał jej instytu-"in l udwik XIV (1661—1715). Jego obydwaj następcy nie wprowadzili już mieni żadnych poważniejszych zmian. Oznacza to, że Francja nie przeszła i ■ '.i.idiiim absolutyzmu oświeconego, charakterystyczne, jak zobaczymy, dla i pum niemieckich. Brak reform ustrojowych, w szczególności zwlekanie przez n i.|il i lal z racjonalizacją instytucji administracyjnych i sądowych, był istotni powodem gwałtowności przemian zapoczątkowanych zwołaniem Stanów .....i.ilnyi h, które okazało się początkiem rewolucji.

ló wolni ja nie była, choć tak sądzili współcześni, początkiem nowej ery nie , II .. w opole, ale również w dziedzinie administracji. Zauważył to jako pierwszy >1 i di I ocipicville, wybitny francuski myśliciel polityczny, w opartym na oliduyi li badaniach historycznych dziele Dawny ustrój i rewolucja (1 wyd.

■    ii) Rewolucja doprowadziła bowiem w 1799 r. do przejęcia władzy przez dipoli omi Bonaparte, najpierw pierwszego konsula Republiki, rychło - Cesarza

i am ll/ow.

I),'udem Napoleona było zracjonalizowanie przedrewolucyjnego modelu

ulu.....'.nacji, przy ulrzymaniu jednak tak jego zasad, a przede wszystkim centra-

l/in |l |.d i wielu podstawowych rozwiązań. Podkreśla się, że „[...] francuscy n< o i .i i • liowie absolutni, a za nimi Napoleon, interesowali się administracją, a nie |l< mnl ia< |.| ' Rozwiązania napoleońskie, przenoszone następnie do wielu in-i Jil ia)ow wchodzących w skład Wielkiego Cesarstwa - w tej liczbie i do Księ-h- i W .u Mwr.kiep.o w samej Francji okazały się nadzwyczaj trwałe. Bez żądli. I pi ■ ad', nin/iia powiedzieć, że do dziś stanowią one podstawę infrastruktu-

i\ ml u .li acyjnej Francji. Późniejsze reformy, z wyjątkiem stopniowego

pn> ad .mu '..iinor/.ądu terytorialnego, definitywnie w 1982 r., oraz ustabilizo-ania .1.ilu .u urzędników państwowych zaraz po II wojnie światowej, dotyczą I— n ni nie /.e.ad, ale rozwiązań o charakterze sektorowym.

Oi/ywiście, wraz ze zmianami ustroju politycznego oraz społeczno-rn pi H lau /eg,o zmieniały się warunki, w jakich działała administracja francuska. Pi.il i .l a pi od czasów rewolucji, stosowała się w dużej mierze do sformułowali. | ula,me we Francji zasady: „Rządy i parlamenty odchodzą, administracja

¹ u (Unii li,mir | w | ('nn\i><U(Uivc 1‘uhlir .\ilmiiii\iiiiiinii, wyil IA ('handler. London -Nim' V o i I MHłO. i "'I pozostaje”. Wynikało to stąd, że we Francji „[...] najpierw była zbudowana ma szyneria administracji publicznej, a dopiero później była wszczepiana demokracja polityczna, ostatecznie u schyłku XIX stulecia”¹⁸. Gdy w III Republice (1875 1940) ostatecznie ukształtował się system parlamentarny oparty na politycznej odpowiedzialności rządu i jego poszczególnych członków przed izbami parlamentu, pojawiło się charakterystyczne dla Francji rozdzielenie w obrębie aparatu naczel nych organów administracji urzędników stałych (najpierw w praktyce, potem także i formalnie) oraz urzędników politycznych, pracujących tylko z danym ministrem. Ci ostatni wchodzą w skład gabinetu ministerialnego - instytucji, której poświę cimy jeszcze wiele uwagi (w rozdziale o organizacji administracji centralnej).

Napoleon, przetwarzając instytucje przedrewolucyjne, wprowadził takie pod stawowe dla Francji organy centralne, jak Rada Ministrów (której tradycyjnie przewodniczy do dziś głowa państwa), Rada Stanu (Conseil d’Etat, organ doi ad czy rządu w materiach prawa i legislacji, w coraz większym stopniu wykonują zadania najwyższego trybunału administracyjnego) i Izba Obrachunkowa (( om des Comptes, organ kontroli finansowej).

Administrację terytorialną starał się Napoleon zorganizować tak, by mogła „1... ] przekazywać ustawy i polecenia rządu aż do najniższych odnóg porządku .po lecznego z szybkością iskry elektrycznej” (są to słowa jego ministra spraw wewnęti / nych Jean-Antoine’a Chaptala, wypowiedziane w 1800 r.). Stąd wieloszczeblowośc od departamentu (jednostki utworzonej w 1790 r. na miejsce historycznych prowin ej i), poprzez okręg (arrondissement), aż do jednolitej gminy miejskiej lub więj:.kic| (gminami stały się w początkach rewolucji wszystkie ówczesne miasta oraz wszysl kie parafie na wsi). Stąd jednoosobowość: prefekt w departamencie (choć mający do dyspozycji urzędniczy organ doradczy w postaci rady prefekturalnej), podprelcki w okręgu, mer w gminie. Stąd wreszcie centralizacja - rady odpowiednich szczebli (generalna, okręgowa, gminna), początkowo nie pochodzące zresztą z wyborów miały uprawnienia doradcze przy bardzo nikłych uprawnieniach stanowiących.

Istotną cechą francuskiego modelu administracji, wykrystalizowaną już w pne/ąlkaeh Wielkiej Rewolucji, było wyłączenie spraw, w których administiu «,|ii występowała jako strona, z jurysdykcji sądów powszechnych. Dotyczyło i *» lak że typowych spraw cywilnoprawnych, z wyjątkiem sporów o własno',i i nim piawa rzeczowe. Spory te poddane zostały jurysdykcji organów wchod/ą ■ . ■ li w I lad administracji, od czasów Napoleona jurysdykcji rad prelel (mul n\• h i I*.idy Stanu, łącznie zwanych wówczas sądami administracyjnymi

Mailu Sianu, działając w pierwszej i ostatniej instancji. przyjmoWlil.i te. " pi a k l \ ci skargi na niclcgahie decyzjo administracji; w terminologii limu n I ną Nlnigl im nadużywanie władzy przez administrację (recoms potu e\i, , ,1, romoii ) lego powodu we Frani ji poszukiwać można początków sądownie! \ni •uliuliiiMnu yjucgo w ścisłym znaczeniu rozpatrywania skarg na nielegalne • I. . i . |« ii li 11 i i ii st i acyjue przez specjalnie w tym celu powołane organy

" Iblil