80 81

80 • Charybda

nie pochowano, C. był bezlitosny, nie wpuszczał ich do Podziemia, musieli więc błąkać się przez sto lat. • Starożytni przedstawiali C. na nagrobnych reliefach i wazach. W czasach nowożytnych Michał Anioł umieścił C. jako przewodnika dusz na fresku Sąd Ostateczny (1508-1509) w Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie. Patrz także Hades.

Charybda, potwór morski, córka —»Posejdona i —> Gai. Uosabiała niebezpieczny wir w Cieśninie Meseńskiej. W starożytności była symbolem zachłanności i skąpstwa. -» Zeus strącił ją do morza. Razem ze —»Skyllą straszyła żeglarzy przeprawiających się przez cieśninę.

Charyty (gracje)

charyty (gracje), córki najpiękniejszej z—>okeanid, —>Eu-rynome, i -»Zeusa, o imionach: -»Aglaja (‘jaśniejąca’), -> Eufrosyne (‘rozumna’) i —> Talia (‘strzegąca szczęścia’). Na temat ich pochodzenia są różne wersje. Były opiekunkami piękna w przyrodzie, patronkami wegetacji; napełniały życie ludzkie radością, czuwały nad pracami umysłowymi. Uświetniały uczty bogów na Olimpie (patrz Olim-pos). Z racji swoich zamiłowań do poezji przyjaźniły się z -> muzami; należały do orszaku —»Apollona, ale towarzyszyły także -> Atenie, —»Afrodycie, —> Dionizosowi i -> Erosowi. Zarówno Grecy, jak i Rzymianie, wznosili im świątynie. Najstarszą z nich była świątynia w Orchomenos (w —» Beocji). • Ze starożytności zachowało się dużo malowideł wazowych, malowideł ściennych i mozaik z Pompejów, a także rzeźby i reliefy c. Przedstawiano je jako trzy piękne tańczące dziewczęta. Także nowożytni artyści chętnie je malowali: Rafael (Trzy Gracje), J. Tintoretto (Trzy Gracje z Merkurym) czy P.R Rubens (Trzy Gracje). Patrz także hory, Pasithea.

Chimera, Chimajra, potwór z Lykii, zrodzony ze związku Echidny z -»Tyfonem. Według legend greckich C. żyła w Lykii, w górach Kragos. Rzymski poeta Wergi-liusz (116-27 p.n.e.) umieszcza ją w -»Hadesie Przedstawiana jako stwór mający głowę Iwa (lub kozy) oraz tułów zakończony w miejscu ogona wężem. Opisuje ją Homer w Iliadzie (ks. VI, ww. 180-182):

i

Chimera

„...swój ród wywodzi od bogów, a nie od ludzi. / Z przodu lwem była, od tyłu wężem, a kozą pośrodku. / Strasznie zionąca potężnym ogniem zagłady”

(przet. K. Jeżewska). Zionęła ogniem z trzech swoich pysków, pożerała każdego, kogo spostrzegła. Król Lykii, oba

chiton • 81

wiając się, że zaatakuje jego poddanych, zwrócił się z prośbą do —>herosa -> Bellerofonta, by ten uwolnił kraj od potwora. Bellerofont, pędząc na skrzydlatym koniu, —>Pegazie, zabił C., atakując ją strzałami z nadzianym na nie ołowiem, który stopił się w jej pyskach. • Wizerunek C. pozostał na talerzu z Thassos (VII w. p.n.e.), a słynna rzeźba Chimera zArezzo (V/IV w. p.n.e.) znajduje się w Museo Archeologico Nazionale we Florencji. Starożytna C., ze względu na swój fantastyczny wygląd, jest dzisiaj synonimem fantazji, urojenia, złudzenia. Kiedy mówimy o .chimerach", myślimy o kaprysach bądź dziwactwach. Patrz także Orthros.

Chione (‘śnieżnobiała’),¹ córka —> Orejtyi i —> Boreasza. Urodziła —> Posejdonowi syna —»Eumolposa. Bojąc się gniewu ojca, wrzuciła dziecko do morza. Bóg morza go uratował i oddał na wychowanie do domu Bentesikyme. C. miała siostrę Kleopatrę i braci bliźniaków -> Kalaisa i Zetesa.

Chlron uczący Achillesa Sty na lirze

² Inna C. była córką Dajdaliona. Urodziła bliźniaków, których ojcami byli bogowie (Ramona -> Apollon, -> Autoli-kosa —»Hermes). Dumna z tego powodu C. porównała swoją urodę do urody bogini łowów —»Artemidy. Została za to ukarana - strzały Artemidy przeszyty jej ciało. Chiron, Chejron, potomek —» Kronosa i —* okeanidy Riry. Najmądrzejszy z —» centaurów. Mieszkał w grocie mieszczącej się na zboczu góry Pelion w —> Tesalii. Wychowywał i uczył wielu synów królewskich i boskich, np. —»Dio-skurów, —> Achillesa, —> Odyseusza, —> Argonautów, którym sporządził kalendarz morski. —»Apollo nauczył go sztuki leczenia, bogini —> Artemida - sztuki polowania Kiedy centaurowie walczyli z —> Lapitami (na wpół mityczny lud tesalski) podczas wesela ich króla -> Pejritoosa z —» Hippodameją, —» Herakles przypadkowo zranił C. w udo strzałą zatrutą krwią —> Hydry lemejskiej. Mimo że był nieśmiertelny, C. bardzo cierpiał. Zrzekł się więc swojej nieśmiertelności na rzecz —»Prometeusza Po śmierci —> Zeus umieścił C. na niebie wśród gwiazd jako Strzelca, jak czytamy w tragedii Thyestes Seneki. • Przedstawiany jest na malowidłach wazowych i ściennych, np. malowidło Centaur Chiron uczący Achillesa grać na lirze (I w., Museo Archeologico Nazionale, Neapol). Patrz także cen-tauromachia, Folos.

chiton, luźna szata, najczęściej bez rękawów, zszyta po bokach, spinana na ramionach, wełniana albo lniana, wkładana bezpośrednio na ciało. Mężczyźni nosili krótkie c. ściągnięte pasem. Kobiety miały szaty długie, fałdowane,