78 (187)

145    — Była to druga, a nie — jak podaje autor — trzecia publiczna egze

kucja w getcie. (Pierwsza odbyła się 21.11.1942 roku. Powieszony wtedy został wygnaniec z Kolonii Maks Hertz, urodzony 27.IX.1888 r., za ucieczkę z getta łódzkiego). 22 lipca 1942 roku powieszono dwóch pabianiczan: szesnastoletniego Joska Grynbauma i Szymona Makowskiego. Zostali oni straceni za ucieczkę z obozu pracy pod Poznaniem, dokąd byli wysłani z getta łódzkiego.

146    — Słowa nieczytelne.

147    — Patrz przypis 127.

148    — Gasskuchenstelle (niem.) — punkty zbiorowego gotowania na gazie.

W owym okresie było w getcie 50 takich punktów. Czas gotowania był reglamentowany w zależności od ilości członków rodziny. Tak na przykład rodzina dwuosobowa mogła dziennie gotować w ciągu 60 minut, pięcioosobowa w przeciągu 100 minut.

149    — „Lebn wil ich” (żyd.) ja chcę żyć!

150    — „Alarm” — prawdopodobnie jest to tytuł jakiejś większej pracy

literackiej Dawida Sierakowiaka.

151    — Pierwsza masowa akcja likwidacji getta warszawskiego rozpoczęła

się 22 lipca i trwała do 15 września 1942 roku. W ciągu tego okresu hitlerowcy zamordowali na miejscu lub wywieźli do obozu śmierci w Treblince ponad 300 tysięcy ludzi.

152    — Chodzi tu o inżyniera Adama Czerniakowa, prezesa Judenratu

w Warszawie. Samobójstwo popełnił w drugim dniu akcji wysiedleńczej, 23 lipca 1942 roku.

153    — Chodzi tu o Żyda niemieckiego.

154    — Chodzi tu zapewne o zebranie Ogólnoindyjskiego Komitetu Kongresu

Narodowego w Bombaju (sierpień 1942), który przyjął rezolucję, znaną później pod nazwą „Opuśćcie Indie”.

155    — Autor ma na myśli niezwykle wielki głód w getcie w okresie przed

nówka 1942 roku. W drugim kwartale tego okresu zmarło w getcie, przeważnie z głodu, 5 405 osób.

156    — Fruchttee (niem.) — „herbata” z suszonych owoców.

157    — Wyraz nieczytelny.

158    — Wajland, agent Kripo, właściciel wielkich — jak na warunki get-

towe — działek ogrodniczych.

159    — L.S. Wart (Luftschutzwart) (niem.) — ochrona przeciwlotnicza na

terenie getta.

160    — Lolek Milgrom (urodzony w roku 1925) — syn jednego z kierowni

ków wydziału zatrudnienia przy administracji getta, kolega szkolny Dawida Sierakowiaka, w sierpniu 1944 roku deportowany do Oświęcimia.

161    — W tym czasie (12—16 sierpnia 1942 roku) Churchill, Harrison (jako

przedstawiciel prezydenta Roosevelta) i Stalin prowadzili rozmowy w Moskwie na temat zespolenia wysiłków przeciwko Niemcom faszystowskim.

162    — Wyraz nieczytelny.

163    — Wir schlagen die Englander in Osten! (niem.) — my bijemy Angli

ków na Wschodzie!

164    — Arbeitseinsatz (niem.) Wydział Zatrudnienia przy administracji getta.

165    — Chodzi tu zapewne o próbny desant Aliantów w Dieppe (18. VIII.

1942 roku).

166    — Personal-Abteilung (niem.) — Wydział Personalny.

167    — Wyraz nieczytelny.

168    — Brazylia wypowiedziała Niemcom wojnę 22. VIII. 1942 roku.

169    — Biiroangestellter (niem.) — pracownik biurowy.

170    — Meksyk wypowiedział wojnę państwom Osi 28. V. 1942 roku.

171    — W wyniku akcji likwidacji szpitali w getcie łódzkim (1—2 września

1942 roku) 5—12 września 1912 roku) władze hitlerowskie wysłały do obozu zagłady w Chełmnie 15 685 osób, przeważnie dzieci, starców, chorych lub po prostu ludzi źle wyglądających.

172    — Henryk Podlaski „Rysiek” w związku ze stanowiskiem kierownictwa

organizacji lewicowej nie przyjął proponowanej mu posady.

173    — Chodzi o terytorium Czechosłowacji.

174    — Nie udało się ustalić, o co autorowi chodziło.

175    — Fragliche Reserve (niem.) — ewentualna rezerwa.

176    — Halina Wolman-Orska (urodzona w 1922 roku) — pielęgniarka, czło

nek organizacji lewicowej w getcie, więzień Oświęcimia i Stutthofu.

177    — Rewir — komisariat policji żydowskiej (Ordnungsdienst).

178    — W akcji tej brały udział specjalne oddziały hitlerowskiej policji, tak

zwane Rollkomando.