BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (112)

212 Kapituły (fimduisa) whm_e

O rodzajach kapitałów rezerwowych rozstrzygają odpowiednie postanowienia zawarte w statucie lub umowie spółki. Natomiast o ich przeznaczeniu decydują walne zgromadzenia akcjonariuszy lub wspólników.

Najważniejsze zasady tworzenia kapitałów rezerwowych określają przepity ustawy o rachunkowości oraz przepisy Kodeksu spółek handlowych.

Ustawa o rachunkowości stanowi, że kapitał rezerwowy w spółkach kapitału akcyjnych tworzy się między innymi w wysokości: rezerwowego * wartości nabytych przez spółkę akcyjną akcji własnych według

ceny nabycia tych akcji,

• wartości nominalnej akcji własnych, uzyskanych nieodpłatnie lub łączonych z zysku, przeznaczonych do umorzenia drogą obniżenia kapitału własnego. Natomiast Kodeks spółek handlowych w art. 362 zawęża wymóg tworzenia kapitału rezerwowego do dwóch wypadków, a mianowicie:

• nabycia akcji w celu zapobieżenia bezpośrednio zagrażającej spółce poważ. nej szkodzie,

• nabycia akcji, które mają być zaoferowane do nabycia pracownikom lub osobom zatrudnionym w spółce lub w spółce z nią powiązanej przez okres co najmniej trzech lat.

Jak z powyższego wynika, wyznacznikiem tworzenia kapitału rezerwowego w ustawie o rachunkowości jest głównie sposób zapłaty za akcje. Natomiast według kodeksu spółek handlowych istotny dla tworzenia kapitału rezerwowego jest ceł nabycia akcji.

2.8. Zysk (strata) z lat ubiegłych

Do końca 2001 roku w tej pozycji kapitałów własnych były ujmowane wyniki lat ubiegłych, które nie zostały w całości rozdysponowane (pokryte) przez wła-ścicieli. Wartość dodatnia tej pozycji występowała wówczas, gdy walne zgromadzenie akcjonariuszy (wspólników) w drodze stosownej uchwały nie dokonało całkowitego podziału zysku. Natomiast wartość ujemna miała miejsce wówczas, gdy albo nie wystarczało kapitału zapasowego na pełne pokrycie straty, albo kiedy walne zgromadzenie akcjonariuszy (wspólników) podjęło uchwałę oniepo-krywaniu pełnej straty z kapitału zapasowego¹.

\Vraz ^z nowelizacja, ustawy o rachunkowości, obowiązującej od 1 stycznia

,g02 roku. powstały kolejne tytuły wpływające na poszerzenie tej po- ____

~cji sprawozdania finansowego. Jednym z takich tytułów jest kategoria poS»«»»*

5£gu podstawowego. Jako błąd podstawowy uznaje się taki błąd. lub _uinę kilku błędów, który sprawia, ie nie można uznać sprawozdania hnansowc-.jednostki za rok (lata) poprzedni jako rzetelnie i jasno przedstawiające sytuację Majątkową i finansową oraz wynik finansowy². Zgodnie więc z art. 54 ust. 3 VJoR, cieli w danym roku obrotowym lub przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego za ten rok, jednostka stwierdziła popełnienie w poprzednich latach błędu podstawowego, w następstwie którego nie można uznać sprawozdania finansowego za rok lub lata poprzednie za spełniające wymagania określone w art. 4 ust. \. to kwotę korekty spowodowanej usunięciem tego błędu odnosi się na kapitał (fundusz) własny i wykazuje się go jako zysk (strata) z lat ubiegłych.

Sporządzając sprawozdanie finansowe za bieżący rok obrotowy, jednostka może wykryć błędy popełnione w sprawozdaniach finansowych lat ubiegłych.

Mogą one wynikać z błędnych obliczeń, z błędnej interpretacji przepisów podatkowych, czy nawet z popełnionych nadużyć. Jeżeli skutki tych błędów są istotne, ponieważ zniekształcają one obraz sytuacji majątkowej i finansowej jednostki, to korekta tych błędów nie powinna być odniesiona na wynik finansowy roku bieżącego, lecz na kapitał własny i ujęta w pozycji ..zysk (strata) z lat ubiegłych”.

W tej pozycji kapitałów własnych, w związku z nowelizacją ustawy o rachunkowości, ujmuje się również skutki finansowe zmian zasad wyceny składników aktywów i pasywów, np. zmiana podejścia do kształtowania rezerw na świadczenia pracownicze, zmiany w zakresie prawa wieczystego użytkowania.

Reasumując, należy stwierdzić, że w pozycji „zysk (strata) z lat ubiegłych” wykazuje się niepodzielony w całości zysk z lat ubiegłych, niepokryte straty, a także skutki błędów podstawowych oraz zmiany wyceny.

2.9. Zysk (strata) netto

Ta pozycja kapitału własnego przedstawia wynik finansowy netto roku bieżącego. Dlatego powinna być pełna jej zgodność z wielkością wyniku finansowego wykazanego w rachunku zysków i strat. Pozycja ta jest więc łącznikiem między tym, co jest ujęte w bilansie i tym, co jest wykazane w rachunku zysków i strat.

Zysk (strata) netto jest kluczową pozycją bilansu i całego sprawozda- z.y%k nia finansowego. Zysk zwiększa kapitał własny, natomiast strata umniej- netto

Należy podkreślić, że jednostka nie ma obowiązku całkowitego rozdysponowania zysku w też pełnego pokrycia straty. Mimo posiadania wystarczających środków zgromadzonych na kapitałę zapasowym, walne zgromadzenie akcjonariuszy (wspólników) może podjąć uchwałę o pokryciu straty z przyszłych zysków, lub że podział części zysku nastąpi w terminie późniejszym.

Por. J. Adamczyk. M. Bugajny. Błąd podstawowy, ..Rachunkowość 2002”, s. 2-8.