CCF20090321047

trudność, ale nie usunie jej całkowicie. W następnych paragrafach rozważymy pewne analogiczne kwestie, za którymi kryją się realne problemy i które nie dają się traktować jako kwestie tylko językowe. Przede wszystkim jednak chcielibyśmy, uczynić kilka uwag w związku z sofizmatem starożytnych Greków, co rzuci pewne światło na owe trudności poważniejszej natury. Przekonamy się| bowiem, że ten błahy na pozór sofizmat stosu ziarna podnosi w rzeczywistości — podobnie jak inne sofizmaty przekazane nam przez starożytnych — problemy doniosłe i wciąż aktualne.

Uwolnijmy się najpierw od niepotrzebnych trudności; wygląd stosu ziarna zależy nie tylko od liczby ziaren, liczby, której na oko ustalić nie możemy; zależy również od średniej objętości i wagi ziaren, które bywają różne, w ^zależności od tego, gdzie i kiedy zostały zebrane. Problem polega na tym, jak rozstrzygnąć, czy pewne nagromadzenie ziarna można nazwać stosem ziarna czy też nie. Ponieważ jest to problem natury językowej, przeto rozstrzygać o tym powinien zwyczaj językowy, tzn. przeciętny pogląd tych, którzy posługują się danym językiem, np. językiem francuskim.

Pierwsza próba rozstrzygnięcia polegałaby zatem na przepytaniu, jeśli już nie wszystkich ludzi dorosłych mówiących po francusku, to przynajmniej dostatecznie wielu spośród nich, tak aby stosunek procentowy odpowiedzi twierdzących i przeczących odzwierciedlał dosyć dokładnie stosunek, jaki otrzymalibyśmy, gdyby nasze badania były zakrojone na szerszą skalę k Jeżeli, dajmy na to, 65% zapytanych uzna, że dane nagromadzenie stanowi stos ziarna, a 35% będzie. przeciwnego zdania, to można przyjąć umownie takie oto sformułowanie: prawdopodobieństwo przeciwnego stanu rzeczy wynosi 35%. Prawdopodobień-

rPorównaj rozdz. III. W związku z sofizmatem stosu ziarna, także K» Borei, be Uaaard.

stwo pozytywnego rozstrzygnięcia wzrasta oczywiście wraz ze wzrostem liczby i wagi ziaren; zrówna się ono z jednością wtedy, gdy będziemy , pewni, że każdy, kto zna język francuski, nazwałby dane nagromadzenie ziarna stosem ziarna.

, Ale rozwiązanie powyższe (wskazałem je zresztą we wspomnianej w odsyłaczu książce) budzi, jak mi się wydaje, pewne zastrzeżenia. Można bowiem sądzić, że aby ustalić właściwy sposób użycia jakiegoś wyrażenia, nie trzeba wcale jednomyślności; wystarczy zgoda dostatecznie dużej większości. Jeżeli na przykład 95% zapytanych odpowie, że w danym przypadku wolno użyć wyrażenia „stos ziarna”, to rzeczą naturalną wydaje się uznać, że to ci właśnie mają rację, w tym sensie, że stanowią grupę dostatecznie liczną, aby w oparciu o ich odpowiedzi ustalić najbardziej rozpowszechniony sposób użycia, który jako taki należy uznać za obowiązujący. Pozostałe 5% powinno zmienić swój sposób wyrażania się jako niezgodny z właściwymi regułami języka. Nie jest bynajmniej rzeczą oczywistą, że właśnie współczynnik 95% jest najbardziej stosowny; toteż odnajdujemy tu w zmienionej postaci ten sam so-fizmat, którego chcieliśmy uniknąć. Dlatego też poprzestaniemy na następującym rozwiązaniu: przyjmiemy, że prawdopodobieństwo tego, iż wyrażenie zostało prawidłowo użyte, wynosi 50% wtedy, gdy.udział odpowiedzi sprzyjających wynosi właśnie 50%; ale gdy udział odpowiedzi sprzyjających wzrasta, prawdopodobieństwo to wzrasta szybciej i staje się równe jedności, gdy udział odpowiedzi sprzyjających osiąga, powiedzmy,- 90%. Ponieważ chodzi o kwestię językową, ten ostatni współczynnik może być wyznaczony arbitralnie, przez odpowiedni organ państwowy bądź akademicki, posiadający uprawnienia ustawodawcze'w zakresie kodyfikacji języka. Dotykamy w ten sposób równocześnie kwestii rozstrzygania w trybie administracyjnym '(§ 52) i pewnych po-»•    n