CCI00197

570 Polska XVIII wiek

F wych,¹: sam tymczasem, lub który z kapłanów jego, przyjmując na siebie tę tak zbawienną około młodzieży pracę.

Co DO ĆWICZENIA MŁODZI * WZGLĘDEM CIAŁA I WZGLĘDEM UMYSŁU

1.    Domy rodziców są niby pierwsze klasy szkół pierwiastkowych, gdzie w ochę-dostwie i pilnym dozorze utrzymywane dzieci łatwiejsze do obyczajności będą w szkołach parafialnych.

2.    Żadnych pieszczot dzieciom nie dawać, aby zimno i niewygoda i przykrość stawszy się im zwyczajnymi, uformowały w nich moc i trwałość.

3.    Cokolwiek do udoskonalenia sił dziecięcia służy, nie może być miano za rzecz małą, a zatem ich pokarm, odzienie, pościel, miejsce mieszkania, powietrze, na którymi żyją, powinno być zważane, aby to wszystko pomagało do uformowania ludzi zdrowych, silnycli i mężnych ¹.

4.    Same gry i zabawki dla dzieci tak wielkiej wagi zdały się być Platonowi, że o nich szczególniejsze napisał ustawy, aby się przez mocowanie, ruszanie i mordowanie wprawiali w chybkość, zręczność i silę.

5.    Do robót i prac ręcznych ich zachęcać, przez co umacniając się ciało, zdrowie i żywość fizycznego temperamentu, orzeźwia władzę duszy i rozumu. Te zaś (mawiał Solon) szczególne ma być rządców staranie, aby obywatele mieli dusze dobre, w ciałach zdrowych i mężnych.

Względem umysłu

Formując tak człowieka ciało, w tym większym mieć potrzeba staraniu umysł jego, im edukacja moralna trudniejsza jest nad fizyczną; oświecić rozum i w sercu zaszczepić cnotę, to cci i owoc całej pracy. Od pierwiastków życia, i rodzice, i nauczyciele na to powinni całą usilność-obrócić. Dalsze zaś wydoskonalenie wyższym szkołom zostawiwszy, samo czytanie, pisanie i rachowanie, czyli arytmetykę, nauczycielom parafialnym zalecamy.

O CZYTANIU

1. Czytanie poczną najprzód od jak najprostszego wyrażenia dzieciom, co się przez czytanie znaczy, do czego służy i z czego się składa.

i¹'

Komisja Edukacji Narodowej

-r-

%

2.    Pokażą na przykład dzieciom chleb i powiedzą, że nazwisko tej rzeczy dwojako się wyraża, słowami lub słowa tego napisaniem, to napisanie składa sł&z liter pewnych, a stąd pokażą dzieciom potrzebne poznania tych liter.

3.    Poznanie liter tym sposobem dzieciom podadzą: podzieliwszy dzieci na dwie części, napisze profesor w oczach wszystkich na tablicy literę, na przykład A, powie im litery tej nazwisko raz i drugi, każe jednej stronie nazwisko tej litery powiedzieć, znowu drugiej stronie to powtórzyć, znowu się wszystkich o nazwisko tej litery spyta, będą dzieci widzieli mechaniczne ułożenie linii, z których się ta litera formuje, będą więc mieli jej w umyśle wyrażenie mocne, toż dalej, każdą z osobna literę tym sposobem da poznać, a za każdą do pytania się porządnego, a nazwiska liter pierwszych będzie wracał; doświadczono jest z pociechą i podziwieniem, że 40 lub więcej dzieci, w jednej szkole, w jednym dniu tym sposobem alfabetu całego nauczyć się mogą ².

4.    Inszy sposób nauczania czytać podany przed lat 30 od P. Du Mas (le Bureau Ty-pografiąue) jest, aby litery z metalu lub z drzewa na kształt drukarskich wyrobione były i kazawszy dziecku znającemu już alfabet wziąć litery jedne po drugiej i ułożyć słowo jakie jemu znajome, na przykład kazać znaleźć literę M., przydać A., znowu T., skąd uformuje się sylaba jedna, toż kazać przydać K., znowu A.; zdziwi się dziecko, znalazłszy słowo mile mu i znajome MATKA, a stąd nawyknie dobrego sylabizowania, ten sposób nad inne Komisja rada by za czasem mieć używany w szkołach parafialnych.

5.    Każde dziecko mieć będzie elementarz, w którym widzianych na tablicy liter podobieństwo znajdzie nazwisko, przypomni ich sobie, nazajutrz dmgic różne tych samych liter wyrażenie obaczy za przewodnictwem profesora.

6.    Tablice takie, gdyby się za dozorem profesorów parafialnych i plebanów po wsiach i domostwach znajdowały, jedno dziecko czytać umiejące mogłoby wsiom całym być w tym użyteczne, a tak powoli smak do czytania wyniszczyłby grubość i dzikość z wiejskiego pospólstwa. Ekspcns na te tablice każdy dziedzic cokolwiek oświecony i szukający dobra swoich ludzi z ochotą obmyśli.

7.    Składanie sylab porządne wkłada do czytania wyrozumiałego i czystego, a potem i do pisania z punktacjami i ortografią przyucza; ten zaś sam sposób pokazywania na tablicy składania sylab równie łatwy jest dla dzieci, jako'i sposób poznania liter.

8.    Pierwsze słowa, których się czytać dziecię uczy lub pisać, powinny być w języku krajowym, proste, powszechnie rozumiane, tak żeby wprzód rzecz samą dziecięciu dać poznać, poznaną słowem nazwać, nazwaną literami wymówić albo napisać, szczególniej zaś nazwiska rzeczy, których dziecię używa, które go najbliżej otaczają, które ma lub będzie miał w używaniu, jako są części zwierzchne ludzkiego ciała, potrawy, o-

1

We wszystkich już językach Europy są książki opisujące, jak dzieci od urodzenia swego zaraz mają być chowane, co do ochędostwa, kąpieli zimnych, pościeli twardej, odmiany powietrza częstej, odzienia, pokarmów prostych bez braku, byle przez się nieszkodliwych, tudzież gry, zabawki przepisujące dla nich takie, które by ich powoli zręcznymi, chybkimi, mocnymi, trwałymi czyniły. Te książki będą za staraniem Komisji Edukacji Narodowej w polskim języku ułożone, każdy profesor i wszyscy rodzice te książki mieć będą powinni, i one będą regułą ćwiczenia młodzi względem ciała - przypis KEN.

2

Sposób ten od lat kilkunastu począł być używany w Niemczech i w Prusiech z wielkim pożytkiem. Informacja o tym w niemieckim języku napisana czytania, pisania i arytmetyki sposobem niejako mechanicznym dzieci naucza. Będzie w języku krajowym taż sama informacja dla profesorów parafialnych, i elementarz podług sposobu tejże nauki ułożony będzie, gdzie się położą pewne lekcje tym sposobem, aby każda sylaba komą, czyli kreską była odłączona od drugiej, słowo od słowa będzie punktem dzieliło, a to dla przyuczenia dzieci do dobrego wyrażenia słów i do porządnego czytania. Tudzież imię elementarne książki za staraniem Komisji ułożone będą w sposobie jak najlepszym, tak do szkól parafialnych, jako do wyższych klas w każdej osobno umiejętności - przypis KEN.