Drzewo życia 0

Zakończenie

Wiemy i powtarzamy to często, że obecnie przechodzimy bardzo ważną dziejową chwilę. Bazem z poczynającym się uświadomieniem ludu, zaczyna się przełom: szkoła, oświata, zmienione warunki istnienia, usuwają i niweczą dawne zwyczaje, obyczaje, zabobony, wierzenia, ubiory, nawet i sposób życia. To jest zwykła kolej rzeczy, ale dla nas stwierdzenie tego faktu wystarczyć nie może. Musimy się spieszyć i zbierać, spisywać co się da, bo periculum in mora — potem może już być za późno. To jest obowiązek każdego polskiego etnologa i etnografa [...].

Apel ten ogłosiła redakcja „Ludu”, crgan Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w roku 1904. W tym samym numerze Władysław Semkowicz, opisując święta Bożego Narodzenia w Redłowie, ubolewa że młodzież pod wpływem oświaty „zapomina o ojczystych zwyczajach i tradycjach, porzuca piękne polskie wyrażenia i zwroty, aby je zastąpić cudzoziemskimi. Ale zdarzyło mi się spotkać młodzieńców — pisze dalej — którzy widząc tę ujemną stronę oświaty [...] z żalem wspominali

0    zanikających z dniem każdym tradycjach ojczystych

1    z zapałem oświadczyli gotowość pracy nad uratowaniem ich od zagłady i zapomnienia”.

Wybraliśmy te dwie wypowiedzi jako reprezentatywne dla głosów pojawiających się już od połowy XIX wieku na łamach czasopism krajoznawczych i etnograficznych. Ich autorzy zazwyczaj reagowali bardzo podob-

203