DSC00241 (12)

14 Rachunek przepływów pieniężnych

Natomiast do źródeł zewnętrznych zalicza się środki pochodzące z otoczenia przedsiębiorstwa (np. kredyty, emisja papierów wartościowych). Zasadnicza różnica pomiędzy tymi formami finansowania sprowadza się do swobody dysponowania pozyskiwanymi środkami przez zarząd przedsiębiorstwa. W przypadku źródeł zewnętrznych menedżerowie podlegają z reguły dość wnikliwej kontroli efektywności wykorzystania powierzonych im środków. Natomiast w przypadku źródeł wewnętrznych kontrola dostawców kapitału, którymi de facto są dotychczasowi właściciele przedsiębiorstwa, jest w dużej mierze ograniczona.

1.2. Istota środków pieniężnych, ekwiwalentów środków pieniężnych oraz ich stanów i przepływów

Przedsiębiorstwo, które chce dobrze funkcjonować w gospodarce rynkowej, musi zdać sobie sprawę z ważności zagadnienia, jakim jest płynność finansowa. Zachowanie płynności finansowej, czyli zdolności do terminowego regulowania zobowiązań bieżących, decyduje między innymi o możliwości do kontynuacji działalności przez jednostkę gospodarczą. Utrata zdolności do terminowego regulowania zobowiązań prowadzi głównie do zmniejszenia zaufania banków, czyli braku możliwości zaciągania kredytów oraz do ograniczenia zakresu kredytów kupieckich udzielanych przez dostawców, co oznacza, że dostawcy wymagają często natychmiastowej zapłaty.

W literaturze ekonomicznej pojęcie płynności używane jest w różnych znaczeniach. Do najważniejszych określeń tego pojęcia zaliczyć można¹:

• płynność jako stan środków płatniczych,

• płynność jako możliwość zamiany składników majątku w pieniądz,

• płynność jako możliwość pokrycia zobowiązań składnikami majątku. Zgodnie z pierwszym określeniem przedsiębiorstwo posiada płynność wtedy,

gdy posiada środki pieniężne. Takie rozumienie płynności nie daje pełnego obrazu tego zagadnienia, ponieważ nie zawsze wielkość posiadanych środków płatniczych odpowiada wielkości wymagalnych zobowiązań. Natomiast o płynności finansowej przedsiębiorstwa decyduje możliwość spłaty powstałych zobowiązań, a nie stan środków pieniężnych. Ponadto stan środków pieniężnych obejmuje jedynie część będących do dyspozycji środków pieniężnych, gdyż jednostka może ściągnąć należności, sprzedać zapasy, usługi itd.

Druga z wymienionych definicji przedstawia płynność finansową jako właściwość aktywów przedsiębiorstwa do przekształcania się w środki pieniężne. Innymi słowy jest to „łatwość, z jaką poszczególne aktywa mogą być zamienione na gotówkę bez konieczności ponoszenia wysokich kosztów transakcyjnych oraz zaniżania ceny w stosunku do rzeczywistej wartości”³. Właściwość ta określona jest przez dwa elementy. Jednym z nich jest czas, w którym pojedyncze składniki majątku mogą być przekształcone w pieniądz, drugim zaś jest możliwość wcześniejszego spieniężenia aktywów przedsiębiorstwa.

Rozpatrując płynność finansową z punktu widzenia kolejnej definicji, można stwierdzić, że oznacza ona terminową zdolność spłaty zobowiązań. Jest to więc zdolność do terminowego wywiązywania się przedsiębiorstwa z różnych płatności i zobowiązań⁴.

Należy podkreślić, że wykorzystywanie danych bilansowych do oceny płynności (ustalanie różnych wskaźników płynności na podstawie danych bilansu), może być nieadekwatne ze względu na fakt, że dane te mają charakter historyczny podczas gdy na ocenę płynności wpływ mają przyszłe wpływy i wydatki. Niedomagania statycznego pomiaru płynności finansowej na podstawie danych bilansowych doprowadziły do rozwoju podejścia dynamicznego Pojęcie to w tym przypadku należy rozumieć jako wypłacalność, czyli „zdolność przedsiębiorstwa do osiągnięcia przepływów pieniężnych umożliwiających regulowanie wymagalnych zobowiązań i pokrywanie niespodziewanych wydatków”⁵.

Z przedstawionych rozważań wynika, że zarówno w działalności gospodarczej, jak i w życiu prywatnym, ważne są pieniądze, które są dobrem ograniczonym, czyli należy mieć wiedzę o źródłach ich wpływów i sposobach wydatkowania.

Niestety definiowane pojęcia „środki pieniężne” nie zawsze jest precyzyjne, mimo że każdy intuicyjnie wie, co mogą one oznaczać.

W ustawie o rachunkowości⁵ (art. 3, ust. 1, pkt 25) wyróżnia się aktywa pieniężne, pod których pojęciem rozumie się aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz. Do aktywów pieniężnych zalicza się również inne aktywa finansowe, w tym szczególnie naliczone odsetki od aktywów finan-

j | Garnka, E Wilińska, Zarządzanie finansowe, t. II, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1998, s. 465.

| Por. J. Czekaj, Z. Dresler, Zarządzanie finansami firmy. Podstawy teorii, PWN, Warszawa 2002,1116.

? Pór. D. Wędzki, Strategie płynności finansowej przedsiębiorstwa. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002,1.34.

| Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości, DzU 2009 nr 152, poz. 1223 ze zm., określana jako uor. W 2010 roku KSR nr 1 został znowelizowany i jest, przykładowo, opublikowany na stronie Ministerstwa Finansów: wsvwmf.gov.pl.

w w zarządzanm^i^riiiębu

Por. L Bednarski, T. Waśniewski (red.), Analiza finansowa w zarztiAzano^maJsubiorstwem Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1996,9 330.