DSC04093

X J. I. KRASZEWSKI. STARA BAŚŃ

Z dobrym znawstwem przedmiotu wylicza potem Kraszewski główne motywy pieśni ludowych, ulubione tema-ty, ukazuje relikty pogańskie w „świecie duchów pośrednich”, jak rusałka, strzyga, upiory, z głębokim przejęciem odtwarza świat uczuć ludu, typowe postaci jego pieśni, sytuacje i ludzkie konflikty, próbuje przedstawić różnice między pieśniami różnych regionów kraju, przy czym na pierwsze miejsce wysuwa krakowiaka.

W tym hymnie pochwalnym na cześć pieśni ludowej uderza najbardziej, że Kraszewski łączy jej pochodzenie . yjyyjaniflrni p przedhistorycznych dziejach narodu, zaś z lu-|yym pnrhndzeniem owych podań wiąże ich znaczenie i fimk-cję w kulturze. Jest to zgodne z obiegowymi w pierwszej połowie XJX w. tendencjami w nauce i wśród zbieraczy pieśni ludowych.

Po pieśni lub raczej jednocześnie z nią idzie podanie, I I będące często rozdartym na szmaty śpiewem, z którego suchy tylko skelet [!] pozostał. W nim żywiej jeszcze maluje się charakter narodu, w nim jest ziarnko dziejowe, ale nie § I tyle historii, co myśli na nią nasnutej.

Lud z ubiegłych swych przygód tworzy to, czego dusza jego pragnii: ideał swój dziejowy. Prawda w nich nie absolutna, nie r o n i Jc arsica, a"l^_e '^_d^_iich o w a. Dlatego pod a- | | gja za podstawę~~b~a~d-ań-dziejowych rzadko^ fj I służyć mogą, ale są tkanką ważną dla ba-gj|a.c z a -n-a ro^dow ego d uc h £⁷. [Podkreślenie - W. D.]    | I

To na piętnaście lat przed napisaniem Starej baśni ujaw-    1 I

monejtanowisko Kraszewskiego wobec prehiśtoryćżnyćh\ ~0 i podań trzeba zapamiętać jako swojego -rodzaju    | ]

" ^/padłeów kłamo^.

kanon interpretacyjny, którym się pisarz kierował, tworząc swoją powieść o Popielu i Piaście.

nastu wodzow to „przypomnienie stanu przejścia i rządów    c|

wiernych i wybranych przez lud naczelników”. Krakus ze    k

swoją w legendzie przekazana-koncepc ją rządów (..towa-    c

rzygZ'wTćr61estwie”1 symholiziy e ludowy ideał władzy pań-stwowej^Zabicie smoka „oznacza zwycięstwo nad przemoż

Tezę ogólną poparł Kraszewski konkretnymi przykładami, jak rozumie główne podania, związane z mrocznym początkiem naszych dziejów. Podanie o Lechu, Czechu i Rusie, przybyłych „od rzeki Dunaju!’ — to „idea braterstwa ludzkości całej”. Gniazdo orle to „ziemia, która karmi na swym łonie wszystkie zarówno stany społeczeństwa”, dwu^

nym żywiołem^ pożytym sztuką a nie siłą, umysłem, a nie pięścią” Mogiła Krakusa przedstawia ideę zbiorowej siły, która góryjwznosi i wieki ttwać może. Wandę podnosi do rangi „ideału w brzasku dziejowej zorzy” i symbolu odwiecznych zmagań z germańskim niebezpieczeństwem. „Uczta Popiela to jakby karta z obcego państwa Nibelun-jgow, zapożyczona od sąsiadów, ale piękna fantazją poetyczną^. Mocno akcentuj e Kraszęwski. w najbliższej historycznym czasom, legendzie oPiaście_}władcy, który wyszedł z wieśniaczej chaty, chłopski początek dynastii piastowskiej.

Otóż i kolebka rodu, który miał przez wieki Polsce panować, w nędznej chacie wieśniaka i rzemieślnika, a zasada wyboru usprawiedliwiona legendą która z nieba aniołom i koronę najgodniejszemu nieść każe.

—-f-jeszeze=raz_r w podsumowaniu, niejako swego stano-wiska wobec legend prehistorycznych, wobec możności istnienia w ich kształtach składników zamierzchłej przeszłości, wypowiada Kraszewski takie zdanie:

>.L iwiecie.    M Pewnej i jlll