DSC04098 (4)

XX J. I KRASZEWSKI, STARA BAŚŃ

stępujących jako słudzy Miłosława. Wiele scen powieści | ocieka krwią, pełnych jest obrazów sadyzmu i okrucień- | stwa Gierdy oraz Popiela.

.TjfrflS7.ftwski mópł wziąć Z    wieży-postać Popiela^ J

oirmtnika i pijaka. pewne rysy Gierdy dopostaci Brunhil- | dy. niektóre elementy stylizącyi ne w odtworzeniu sytuacji 1 na 3worzę w Kruszwicy, przeciwstawił się jednak poety- :|| ce frenezji romantycznej, no i koncepcji języka powieścio- | y/ag*v Bronikowski opowiada bowiempat.etyęznie,posta- ?! carjffprn wygłaszają moWv petne ~gztucznci retoryki oraz |^: ^ntymentałhego hanater-Na tie^j~powieścrniwydamia-się g7r7Ppń1nie mocnp-reatizm iramiosłarpttsarakiepo^ytaL-^ : njm\mo że właśnie powieść ta na baśń byłą stylizowana.

Wśród powieści i opowiadań, które się ukazały przed -\ powstaniem Starej baśni i mogły w jakiś sposób zaważyć lf na pomysłach fabularnych czy też na szczegółach koncep- j cji tematycznej jej autora, wymienić trzeba opowiada- ! nie Tadeusza Bułharyna Słowianie czyli oswobodzenie j Arkony. Powieść z dziejów starożytnych¹⁵. Wypadki fa- ? bulame koncentrują się wokół pomocy, której udzielił 1 zdobytej przez Duńczyków i Niemców Arkonie na Rugii (w tekście Wolin) rycerz z Nowogrodu Rościsław Alek- i sandrowicz Lubicz ze swoją drużyną, kiedy zabłądził aż w te obszary Bałtyku w poszukiwaniu przygód. Pery- ' i petie odbicia Arkony i pokonania Duńczyków, sprzymierzonych z Niemcami, nie są ciekawe, jak i wątek fabularny o miłości Bronisławy, córki wojewody Tombora oraz rycerza Mieczysława Grańcy, a-także-dzieje jego zemsty¹—

na rycerzu duńskim o nazwisku Skielno. Ważniejsza jest wymowa zdarzeń fabularnych, poparta wypowiedziami bohaterów. Chodzi o zaakcentowanie jedności Słowian w walce z naporem obcym, jak również o fakt, że w zamian za pomoc mieszkańcy Wolina przyjmują chrześcijaństwo, co było warunkiem zbrojnej interwencji Rościsława.

Wśród prolegomenów do Starej baśni nie może braknąć również i tłumaczenia „powieści** Christopha Martina Wielanda Libussa albo założenie miasta Pragi, opublikowanego w Wilnie w 1828 r. przez „słynną** drukarnię Manesa i Zymela. Wieland idzie śladami kroniki Kosma-sa i opowiada o pochodzeniu Libussy (Libuszy), której ojcem był Krok (w polskim tłumaczeniu błędnie Krakus),

¹ zaś matką mieszkanka starego dębu Sylfia (sylfida). Fabularne perypetie miłości Libuszy do pięknego Strzelca, który zabił ściganego przez nią jelenia, konkurów o jej rękę rycerzy czeskich Władomira i Mieczysława, małżeństwa z owym strzelcem — rolnikiem Przemysławem i założenia dynastii Przemyślidów — utrzymane są w poetyce baśniowej. Libusza oraz dwie jej siostry (Bela i Terba), posiadające bowiem po matce moc czarodziejską, są wróżkami, posługują się „cudami**.

Do analogii legendowyęh w kręgu podań o powstaniu państwa Polan zaliczyć trzeba to, że Przemysław jest ubo-j gim rolnikiem, jak Piast bartnikiem. Powołany na króla Imęża Libuszy, zabiera swoje chodaki, aby i on, i jego potomkowie pamiętali stale o swym pochodzeniu. Każdemu z jego następców pokazywano potem owe chodaki.

- Podobieństwo~do~zachowania się Piasta po wyborze na władcę Polan bardzo wyraźne.

Przy omawianiu przypuszczalnych prolegomenów Sta- • rej baśni trzeba brać również pod uwagę Powieść praw-

1

Opublikowano w serii: Powieści i Romanse z Dzieł Celniejszych Pisarzów Tłumaczone, Wilno 1828, t. IV.