DSCF0005

WSTĘP

A niechaj narodowie wżdy postronni znają, Iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają.

W tym znanym dwuwierszu wystąpił Mikołaj Rej przeciw rozpanoszeniu się w Polsce łaciny, której znajomością szczyciła się szlachta i którą posługiwała się w ustawodawstwie i sądownictwie, podobnie jak w kilka stuleci później „arystokraci rosyjscy ...bawili się językiem francuskim".¹

W tym samym czasie, kiedy Rej walczył o wyłączność języka ogólnonarodowego w piśmiennictwie, współczesny mu prawnik Bartłomiej Groicki domagał się używania języka polskiego w ustawodawstwie i sądownictwie, zwłaszcza w tym, które ze względu na jego przynależność stanową było mu najbliższe, mianowicie w ustawodawstwie i sądownictwie miejskim. „...Przystało — pisze on — ...wyrozumnym wszem językiem to sprawować, jako u Niemców po niemiecku, tak u Polaków po polsku... a nie wstydzić się swego języka, i owszem, go ozdabiać, im nawięcej być może —^bo, jak podkreśla — nierozumnym² językiem do ludu mówić nic innego nie jest, jedno próżno słowa na wiatr puszczać a prawie się błaznem ukazować".

Któż to był ów Bartłomiej Groicki? Niewiele o nim wiemy. Urodził się w drugim dziesiątku lat XVI stulecia.³ Dokładna data urodzin nie jest znana. Gdzie i jakie pobierał nauki — nie wiadomo.⁴ Około 1550 r. <a§)był nauczycielem dzieci senatora krakowskiego Bancka, o czym wspomina sam Groicki we wstępie do wydanego przez siebie w roku 1559

1

D⁵^)    1 J. Stal i n: Marksizm a zagadnienia językoznawstwa. „Książka i Wiedza"

g 1950; s. 16.

2

Tzn. niezrozumiałym.

3

⁸ Encyklopedia Orgelbranda podaje jako datę urodzenia Groickiego rok 1519, a jako datę śmierci —• rok 1599. Wielka Encyklopedia nie podaje dokładnej daty urodzin, natomiast jako datę śmierci przyjmuje rok 1605. c-jj] ⁴ Według Wielkiej Encyklopedii studiować miał w Akademii Krakowskiej.

4

□ □

[*§>

5

[*§>