DSC06914 (2)

nyrh typów postaw rodzicielskich. Wysiłki te znajdują się w fazie wstępnej — psychologowie nie zdołali jeszcze uchwycić podstawowych zmiennych i ująć ich w zespoły.

Spośród pierwszych prób typologii postaw rodzicielskich na uwagę zasługuje typologia zaprezentowana przez amerykańskiego psychiatrę — L. Kanne r a, który wyodrębnił 4 typy postaw rwłrićlelśkich, przedstawionę w tabeli 1.

Typologia postaw (według L. Kannera, 1937)

Tabela 1

Typy posuw . .	I Charakterystyczna 1 ekspresja słowna	jsposób postępowania z dzieckiem	Następstwa w rozwoju dziecka
I Akceptacja 1 i miłość	I (dziecko Jest centrum moich zainteresowań*	pieszczenie; bawienie się	poczucie bezpieczeństwa, normalny rozwój osobowości
I Jawne odrzucanie	(nienawidzę dziecka*, (nie będę się dręczyć z jego powodu*	zaniedbywanie; szorstkie postępowanie; unikanie kontaktu	agresywność; przestępczość i hamowanie rozwoju u-czuciowego
I- I Nadmierne wymaga-i nie (perfekcjonizm)	(nie chcę dziecka takiego, jakim jest — muszę je zmienić na naj...*	niech walenie; szukanie dziury w całym, krytykowanie, częsta nagana	frustracja; brak wiary w siebie; lęk
| Nadmierna opieka	«robię wszystko dla dziecka; poświęcam się dla niego*	rozpieszczanie, nadmierne pobłażanie lub ograniczanie swobody	opóźnienie dojrzałości, szczególnie społecznej, niezdolność do samodzielności

Kannerowska typologia postaw rodzicielskich powstała przede wszystkim pod wpływem psychoanalitycznych studiów nad stosunkami rodzinnymi i ma charakter teoretyczny. Nawet sama terminologia: nadmierna opieka (overprotection), odrzucanie (re-jection) itp. zaczerpnięta została — jak to stwierdziliśmy wyżej — | prac D. Levy’ego, M. Kenworthy oraz M. Fitz-Simons, H. Newella i innych. Tak np. H. Newell (1936) już w 1934 r. na podstawie analizy 33 odrzuconych dzieci, opracował listę cech zachowania się rodziców o postawie odrzucającej dziecko, stosując wiele nowych słów, które weszły odtąd na stałe do słownika psychologicznego.

W tym samym czasie M. Fitz-Simons (Symonds, 1939,

s. 20) przedstawiła w postaci modelu zachowanie się rodziców wobec dzieci, wyróżniając dwie naczelne postawy: akceptacji i dominowania oraz ich przeciwieństwa — postawy odrzucania i uległości, pojmowane jako ciągłość (rys. 4).

dominowanie

odrzucania	akceptacji
X,		X
	Yi

posłuszeństwa

Rys. 4. Model postaw rodzicielskich (według M. Fitz-Simons, 1935)

Zachowania rodziców mogą rozciągać się od jednego do drugiego końca skali, a poszczególne miejsca na skali mają odpowiednią wartość liczbową od +4 do —4.

Skalę M. Fitz-Simons, mimo że budziła szereg uwag (np. nie obejmuje wszystkich zachowań rodziców), zastosowano w 94 studiach klinicznych, z czego w 64 przypadkach okazała się całkowicie przydatna.

W wyniku dalszych intensywnych badań nad stosunkami rodzinnymi i zachowaniem się rodziców powstały nowe opracowania typologii postaw rodzicielskich i nowe modele. Na uwagę zasługują koncepcje A. R o e (Roe, Siegelman, 1963, s. 355 i nast.) oraz E. Schaefera (1961, s. 124).

W typologii postaw rodzicielskich A. Roe, opartej na materiale klinicznym (w badaniach pilotażowych) pochodzącym z obserwacji zachowania się matek i ojców wobec małych dzieci, wyodrębnia się 6 typów postaw. Autorka przedstawiła je w postaci koła (rys. 5), na którym zaznaczone są 4 średnice: 2 ciągłe i 2 przerywane. Średnice ciągłe tworzą 4 postawy ułożone

59