DSCN3107 (3)

300

Max Dvofśk

rej Franciszek otrzymuje od papieża regułę zakonu (il. 36), Giot-to lokalizuje w prawym kącie sali bazylikalnej, wskutek czego eliminuje wszelki ruch po przekątnych i daje czystą i jasną dyspozycję przestrzenną. W scenie przekazania reguły cudowny jest wyraz dziecinnego prawie zaufania, widniejący na twarzy klęczącego pokornie mnicha, szlachetne i głęboko odczute są również gesty przekazującego papieża i przyjmującego mnicha. Cały ten nieporównywalny obraz uduchowionej ceremonii kościelnej wstawiony jest niby drogocenny klejnot w ramy architektoniczne, ukształtowane całkiem symetrycznie jak ołtarz skrzydłowy. Symetrię podkreślają ponadto dwie pary męskich postaci z prawej i lewej strony głównej- sceny, w których domyślać się możemy widzów, a które robią wrażenie patronów występujących później często na skrzydłach ołtarzy. Tak więc nad treścią wydarzenia dominuje formalna gra elementów artystycznych. Coś podobnego widzimy również w innych malowidłach cyklu, jak np. w Próbie ognia przed sułtanem (il. 37). Legenda św. Bonawentury głosi, że Franciszek chcąc nawrócić na prawdziwą wiarę skłaniającego się ku chrześcijaństwu sułtana, zaproponował próbę ognia; przestraszeni kapłani nie zgodzili się jednak na to. Zamiast dramatycznie skondensować akcję, Giotto rozbija ją na trzy akty. Z prawej pali się stos, na który gotów jest wstąpić wskazujący ręką w niebo Franciszek — uosobienie siły ducha; scena ograniczona jest jedynie do dwóch postaci. Z lewej cztery wspaniałe typy wycofujących się kapłanów: pokonana, bezduszna masa. W środku siedzi sułtan na podwyższonym tronie; stanowi on centrum duchowe przedstawienia (znamienne, że on, a nie święty), a zarazem formalną dominantę symetrycznej kompozycji, w której obie grupy treściowo się równoważą, co równie rygorystycznie przeprowadzone zostało w obramowaniu architektonicznym, nawet kosztem jego realnego wyglądu.

Tak oto obiektywna i absolutna forma artystyczna, dominująca w starożytności, jawi się nam jako nadrzędna zasada, której podlega treść przedstawienia i jej subiektywne ukształtowanie: ostatnie posłanie jakie sztuki plastyczne zawdzięczają geniuszowi Giotta.