DSCN6285 (Kopiowanie)

K Dńed:ic:ność 267

Heterozyjne są często również mieszańce jcdnogatunkowc. ale powstające przez połączenie dwóch różnych czystych linii. Jak pamiętamy, czyste linie powstają w procesie chowu wsobnego « którym kojarzymy osobniki spokrewnione, np. rodzeństwo (ryc. 6-15. 6-17). Powstawanie osobników hetcrozyjnych w następstwie skrzyżowania dwóch czystych linii określa się czasem nazwą transgresji. Klasycznym przykładem takiego zjawiska są otrzymane przez Hasta heterozyjne mieszańce kukurydzy. Przez skrzyżowanie kukurydzy o długich kolbach z. kukurydzą o krótkich kolbach (obie odmiany pochodziły z chowu wsobnego) otrzymano mieszańce o bardzo długich kolbach i licznych, dużych ziarnach. Genetycznie zjawisko to możemy wytłumaczyć posługując się następującym przykładem: każda linia rodzicielska była homozygotyczna pod względem pewnych niepożądanych cech rcccsywnych, lecz w każdej linii te cechy były inne. Oznaczmy geny wywołujące niepożądane cechy reccsywnc literami a, b, c, d. Każdy taki gen ma swój allcl: A, B, C, D dominujący, a zatem u heterozygot maskujący działanie niepożądanego genu. Jeżeli jedną linię rodzicielską przedstawimy zapisem: aabbCCDD, to rośliny drugiej linii mogą mieć zapis AABBccdd Przez skojarzenie obu linii uzyskujemy w F, osobniki hcterozygotycznc AaBbCcDd, które nie wykazują n fenotypie niepożądanych cech.

Oczywiście, w następnych pokoleniach nastąpiłoby rozszczepienie cech i wielka różnorodność potomstwa. Dlatego też nasiona mieszańców heterozyjnych trzeba uzyskiwać każdorazowo krzyżując osobniki czystych linii rodzicielskich. Udane mieszańce heterozyjne uzyskano również w Polsce (tąt. ogórki).

W rzeczywistości zjawisko heterozji jest bardziej złożonym procesem niż w przedstawionym powyżej przykładzie; bierze w nim udział wiele współdziałających genów, nazywanych kumulatywnymi.

6.14. Dziedziczenie pici

Jak pamiętamy, oprócz 22 par autosomów u człowieka występuje jedna para chromosomów nichomologicznych czyli heterosomów (ryc. 6-13). Są to inaczej mówiąc - chromosomy płci Kobieta posiada dwa chromosomy X, mężczyzna zaś jeden chromosom X i jeden chromosom Y.

Dziedziczenie płci u człowieka ilustruje ryc. 6-30. W procesie mejozy następuje rozdzielenie garnituru chromosomalnego i do każdej gamety wędruje zarówno po jednym chromosomie z pary autosomów, jak i jeden hele rosom. W jajnikach kobiety wytwarzane są zatem komórki jajowe, każda z jednym chromosomem X. Natomiast u mężczyzn proces mejozy w jądrach prowadzi do wytworzenia dwóch rodzajów plemników: połowa z nich zawiera chromosom X, połowa chromosom Y. Przez połączenie „plemnika X'’ z „komórkąjajową X"

Powstaje zygota z żeńskim zespołem chromosomów (homozygota XX), zaś przez połączenie „plemnika Y" z „komórką jajową X" powstaje zygota o męskim zespole chromosomów (heterozygota

xn

Garnitur chromosomowy zatem determinuje płeć: już * momencie zapłodnienia rozstrzygnięty zostaje problem przyszłych Wad nowo powstającego organizmu (jądra czy jajniki).

Ponieważ chromosom X jest większy od chromosomu Y. więc plemniki zawierające chromosom Y różnią się ud tych, które zau icrają X gę mianowicie nieco mniejsze i poruszają się szybciej, utają Więc