DSCN6736 (Kopiowanie)

Do usytuowania kraju w obrębie wymienionych wyżej kategorii może służyć, poza strefą materialną. wskaźnik tempa wzrostu zwany czasem podwajania. Mówi on, jaki czas jest potrzebny przy obecnym tempie wzrostu, aby ludność danej populacji podwoiła swą liczbę. Im krótszy czas potrzebny do tego celu, tym populacja słabiej rozwinięta.

Drugim wskaźnikiem demograficznym jest specyficzny wskaźnik płodności, mówiący o tym ile dsna para powinna mieć potomstwa, aby w następnym pokoleniu było w stanie ją zastąpić. I tak dla krajów wysoko rozwiniętych wynosi on 2,1, a dla krajów rozwijających się 2,7. Liczba ta zawsze musi przekraczać 2,0 ze względu na śmiertelność dzieci przed osiągnięciem wieku reprodukcyjnego. Porównując obie wartości można zauważyć, że w krajach rozwijających się specyficzny wskaźnik płodności musi być wyższy ze względu na dużą śmiertelność wśród niemowląt.

Możemy wyróżnić 4 etapy przechodzenia z poziomu wysokiej rozrodczości i wysokiej śmiertelności do poziomu niskiej rozrodczości i niskiej śmiertelności:

-    stadium prełndustrialneto takie, w którym rozrodczość jest bardzo wysoka, ale też śmiertelność utrzymuje się na znacznym poziomie. Z tego powodu tempo wzrostu populacji nie jest zbyt wysokie;

-    stadium przejściowe, w którym ze względu na początki uprzemysłowienia i medycyny zmniejsza się śmiertelność. To przy dużej rozrodczości sprawia, że znacznie zwiększa się tempo wzrostu populacji;

I stadium industrialne, któremu towarzyszy spadek rozrodczości. Wiąże się to z rozwojem przemysłu. Biorąc pod uwagę małą śmiertelność, powoduje to zwolnienie tempa wzrostu populacji;

-    stadium postindustrialne, wykazuje bardzo niską rozrodczość i niską śmiertelność. Dotyczy to krajów wysokorozwiniętych. Sytuacja ta związana jest z rozwojem edukacji, medycyny, zmianą roli kobiety w społeczeństwie oraz dużą zamożnością. Cechą charakterystyczną tych populacji jest to, że bardzo powoli rosną albo nie rosną wcale.

Aby dokładniej zobrazować zjawisko zmiany liczebności populacji w poszczególnych etapach życia jej osobników, możemy przypomnieć sobie omówioną w jednym z poprzednich rozdziałów strukturę wiekową. Jest to udział w populacji różnych grup wiekowych. Schemat tej zależności można przedstawić za pomocą piramid wiekowych (ryc. 9-4).

C

B

A

a

liczba osobników populacji ludzkiej

Ryc. 9-4. Piramidy wiekowe: A - populacja rozwijająca się, B - populacja ustabilizowana, C - populacja starzejąca się, a -dzieci, b - dorośli, c - osoby starsze (w wieku po-'eprodukcyjnym)

Innym czynnikiem powodującym zmiany w liczebności ludności danego kraju są migracje. Można zauważyć charakterystyczny zwrot. Migracje zawsze odbywają się z krajów rozwijających Wdo krajów rozwiniętych. Zwieszająca się ilość ludności w krajach biedniejszych wypełnia lukę Powstałą na skutek ujemnego przyrostu w krajach bogatych i w ten sposób wypiera rodzime popu-j * krajach wysokorozwiniętych. Rządy tych ostatnich starają się zapobiegać tej tendencji wpro-**d/ając dodatkowe udogodnienia dla rodzin wielodzietnych. Bardzo dobrze widać to na przykła-Szwecji, gdzie obecnie dzięki pomocy rządu zwiększa się przyrost naturalny.