DSC�50

CIAŁO W STANIE CHOROBY... I ZDROWIA

Pogląd przyjmujący, iż w ostatnich latach mamy do czynienia ze znaczącymi zmianami, jeśli chodzi o stosunek człowieka do swego ciała, jest we współczesnej socjologii dość powszechny i o ile Parsons sygnalizuje jedynie ów problem, o tyle obecnie ciało rzeczywiście wyłączone zostaje ze zbioru centralnych kategorii związanych z rolą chorego. Jakkolwiek ciało jest dla Parsonsa Jednostką odniesienia”, uważa on jednocześnie, że badaniem ludzkiego organizmu powinny zajmować się nauki przyrodnicze lub psychologia, a w obszar zainteresowania socjologii winno dostawać się ono jedynie wtedy, gdy zaczyna funkcjonować nieprawidłowo i zagraża instrumentalnej sprawności jednostek (Parsons, 1991.541 -522,547-548). Tego rodzaju marginalizacja ciała znalazła swój wyraz w sposobie podejścia Parsonsa do kwestii praktyki medycznej. Dostrzegłszy wzrastające zainteresowanie „profilaktyczną” opieką zdrowotną, traktuje Parsons (1991: 429) medycynę jako dziedzinę zajmującą się patologiami. Medycyna może wprawdzie interesować się ciałem jako o b i e k t e m, ale jej głównym celem jest przywracanie jednostce funkcjonalnej sprawności oraz maksymalizacja instrumentalnych możliwości społeczeństwa (np. Parsons, 1991: 452,457).

Tego rodzaju ujęcie ciała jako czegoś ukrytego i podporządkowanego instrumentalnej orientacji wyraża Kartezjańską tradycję, zgodnie z którą tym, co czyni nas ludźmi, są nasze plany ukierunkowywane za pomocą umysłu. Wykazuje ono także pewne związki z fenomenologią Ledera wyłożoną w jego analizie choroby. Otóż Leder (1990: 1, 13-26) twierdzi, iż jednostki zwykle angażują się w taki rodzaj intencjonalnego działania, gdzie ciało „wyślizguje” się umysłowi i staje się „tłem obrazu”, na którym owo - kierowane przez umysł - działanie ma miejsce. Dla Ledera, podobnie jak dla Parsonsa, ciało jako problem pojawia się najwyraźniej wtedy, gdy choroba lub ból zakłócają nasze działania¹. To „ponowne pojawienie się” ciała sprawia, iż stajemy się nadzwyczaj świadomi naszego fizycznego bytu i skłania nas do poszukiwania pomocy w przywracaniu naszemu ciału funkcjonalnej sprawności.

Problem jednak, jaki pojawia się w związku z ujęciem ciała jako czegoś ukrytego, polega na tym, że uniemożliwia nam ono wbudowanie w ramach centralnych składników roli chorego i rozwinięcie owej „nie-patologicznej”, aktywnej orientacji ciała. Tego ro-

1

Zmiany związane ze starzeniem się i ciążą również - zdaniem Ledera - czynią nas świadomymi naszego ciała, ale koncentruje się Leder na chorobie i bólu, czyli tych okolicznościach, w których ciało zajmuje nasz umysł jako pewien problem. Podobny pogląd odnaleźć można również u Parsonsa i choć nie pojawia się on wprost, dostrzec go jednak można w momencie, kiedy Parsons uznaje, że stanów takich jak ciąża nie można postrzegać w kategoriach choroby, nawet jeśli związane są z realizacją uprawnień i zobowiązań analogicznych do tych, które charakteryzują rolę chorego.