filozofia egzamin9

294 PLATON I ODKRYCIE TEGO CO l*ONA0ZMY»Oto

i duszy strażnika. Jest to dawna helleńska pajdeia. którą jednak Platon bardzo gruntownie reformuje¹. Poezja, którą karmić si* będzie dusza młodzieńców w doskonałym państwie, będzie musiała zostać oczyszczona z tego wszystkiego, co jest moralnie nieprzyzw^. te i niestosowne, oraz z tego. co jest fałszywe, zwłaszcza gdy chodzi o opowiadania o bogach². Podobnie, jeśli chodzi o muzykę, zostań* wyeliminowane tonacje miękkie, które czynią duszę zniewieścialą a zachowane zostaną tylko te, które są w stanie natchnąć odwagą na wojnie i spontanicznością w działaniach pokojowych; wybierze się tylko rytmy do tego stosowne i proste³. Dostosowana i prosta bę. dńe musiała być także gimnastyka i nie będzie mogła popadać w żadną formę przesady⁴. Gimnastyka zajmie miejsce po wychowaniu duszy, ponieważ to dobra dusza dzięki swojej «cnocie» może także ciało uczynić dobrym, a nie odwrotnie⁵. Ostatecznym celem gimnastyki powinno być nie tyle wzmocnienie ciała, ile raczej wzmocnienie tego elementu naszej duszy, z którego wypływa odwaga⁶'. Tak więc wychowanie muzyczne kształtuje i wzmacnia rozumną część duszy; wychowanie gimnastyczne poprzez ciało formuje i wzmacnia gniewliwą część duszy; jedno i drugie wspólnie wytwarzają w człowieku zgodność i doskonałą harmonię.

Podział klas nie jest jeszcze kompletny. W obrębie bowiem straż-ników trzeba będzie wyróżnić takich, którzy będą musieli być po-słuszni, i takich, którzy będą rozkazywać. Ci ostatni będą przywódcami paristwa. Powinni być nimi ci, którzy najbardziej umiłowali państwo i przez cale swoje życie z największą gorliwością spełniali to, co przynosiło mu pożytek i dobro (zobaczymy, że takimi są prawdziwi filozofowie, którzy stanowią trzecią klasę)⁷.

riiUOWAKin PAŃSTWA IDEALNEGO

295

fe trzy klasy społeczne, bardzo znane i kontrowersyjne, nie mają , ^pólnego z kastami, jako że nie są zamknięte, ale otwarte, ^nlC|:ol^wiek w stopniu raczej umiarkowanym. Chociaż bowiem jest * _wją_i że u podstaw podziału na klasy leży odmienny charakter 11₀ prawdą jest także, że z rodziców o określonym usposobię-^|l. jJ₀gjj się rodzić, chociaż rzadko, dzieci o innej naturze i innym '‘Uosobieniu i wtedy należy ich przesunąć do klasy o odpowiadającej ! ogturze, zarówno z niższej do wyższej, jak i na odwrót²³.

pierwsza klasa, klasa rolników, rzemieślników i kupców, może oosiadać dobra i bogactwa (niezbyt wielkie, ale i niezbyt małe). Moffliast obrońcy państwa nie będą mogli mieć posiadłości ani booaclw; będą mieli wspólne mieszkania i utrzymanie, środki zaś dożycia otrzymywać będą od innych obywateli jako zapłatę za ich działalność. To ograniczenie okazuje się konieczne ze względu na avższe dobro i szczęście państwa: w doskonałym bowiem państwie nie może być szczególnie szczęśliwa jedna tylko klasa, jako że ze ^du na wyważone szczęście państwa jako całości każda klasa powinna uczestniczyć w szczęściu tylko w takim stopniu, na jaki pozwala jej natura²⁴.

Nadto strażnicy będą musieli czuwać, aby w tak skonstruowanym państwie nie wprowadzano zmian, które by je doprowadziły do upadku. Będą musieli czuwać, aby do pierwszej z klas nie wniknęło za dużo bogactwa (bo prowadzi ono do lenistwa, luksusu i umiłowania nowości), ale też i ubóstwa (bo ono prowadzi do przywar tamtym przeciwnych, a także pragnienia nowości), by państwo się zbyt nie rozrosło ani nie pomniejszyło, aby uzdolnienia i natury jednostek odpowiadały pełnionym przez nie funkcjom, aby odpowiednio wychowywano najlepszych młodzieńców, aby nie zmieniano praw rządzących wychowaniem i nie zmieniano ustroju państwa²⁵.

Gdy już został zarysowany projekt idealnego państwa, można zobaczyć, jaka jest natura i wartość sprawiedliwości. Żeby jednak

²⁵ ta tauftw, m, 415 a-d; IV, 423 c-d. ^:,Por.Pflrfj/H'_0iiv_i4i9ann.

^S ta Państwo, IV, 423 c nn.

1

   Por. Państwo, II, 376 d nn. oraz III, passim.

2

   Por. Państwo. II, 377 b; III. 398 a.

3

   Por. Państwo, III, 398 c nn.

4

   Por. Państwo, III, 403 c nn.

5

   Por. Państwo, III, 403 d.

6

   Por. Państwo. III, 410 b nn.

7

   Por. Państwo, III, 412 b nn.