fizjologia4

7. Układ oddechowy

zwala wdech. Są to tzw. odruchy Heringa-Breu-era. Receptory podnabłonkowe typu I są zlokalizowane pod błoną śluzową tchawicy i dużych oskrzeli. Receptory typu I są pobudzane np. przez substancje zawarte w dymie papierosowym, niektóre gazy przemysłowe i ciała stałe zawarte w powietrzu wdychanym. Pobudzenie tych receptorów wywołuje odruchowy kaszel, skurcz mięśniówki oskrzeli, nadmierne wydzielanie śluzu oraz zatrzymanie oddychania. Receptory J są umiejscowione w tkance łącznej płuc i pozostają w styczności z naczyniami włosowatymi otaczającymi pęcherzyki płucne. Receptory J są pobudzane przez rozciągnięcie naczyń płucnych (np. w niewydolności lewej komory), a także przez pewne chemiczne substancje egzogenne. Pobudzenie tych receptorów powoduje początkowy bezdech, po którym występują szybkie i płytkie oddechy.

Impulsacja z proprioreceptorów mięśni, ścięgien i stawów prawdopodobnie pobudza neurony wdechowe, bowiem stwierdzono eksperymentalnie, iż czynny i bierny ruch pobudza oddychanie. Mechanizm ten może sprzyjać zwiększeniu wentylacji płuc, zwłaszcza w początkowej fazie wysiłku fizycznego.

Oddychanie odbywa się na ogół poza kontrolą świadomości. Wiadomo jednak, iż zarówno wdech, jak i wydech można kontrolować świadomie. Przykładem tej dowolnej kontroli oddychania może być wstrzymanie oddechu (bezdech) podczas nurkowania. Jest to możliwe, ponieważ drogi nerwowe odpowiedzialne za kontrolę dowolną biegną bezpośrednio od nowej kory mózgu do motoneuronów unerwiających mięśnie oddechowe, omijając ośrodek w rdzeniu przedłużonym.

Na prawdopodobne istnienie drogi aferentnej z układu limbicznego i podwzgórza do ośrodka oddechowego wskazuje fakt wpływu bólu i emocji na czynność oddechową.

Podsumowanie

Oddychanie jest terminem określającym dwa procesy: oddychanie zewnętrzne zachodzi w płucach i polega na pobieraniu tlenu i usuwaniu dwutlenku węgla z całego organizmu, oraz oddychanie wewnętrzne, które polega na wykorzystywaniu tlenu, wytwarzaniu dwutlenku węgla przez komórki oraz wymianie tych gazów między komórkami a płynem ze-wnątrzkomórkowym. Wymiana gazów oddechowych odbywa się więc na dwóch poziomach: w płucach i tkankach. Powietrze jest zasysane do pęcherzyków płucnych podczas wdechu, do którego dochodzi w wyniku skurczu mięśni wdechowych. W płucach 0₉ dy-funduje z powietrza pęcherzykowego do krwi włośniczkowej. W odwrotnym kierunku przedostaje się CO.,, tzn. z krwi włośniczkowej do pęcherzyków płucnych, skąd jest usuwany podczas wydechu. Spokojny wydech nie wymaga pracy mięśni wydechowych. W tkankach O₀ dyfunduje z krwi do komórek, a C0₉ z komórek (gdzie jest produkowany) do krwi. Transport gazów oddechowych z płuc do tkanek i w kierunku przeciwnym odbywa się za pośrednictwem krwi. Tlen jest transportowany w postaci oksyhemoglobiny, natomiast dwutlenek węgla, zarówno w osoczu, jak i krwinkach czerwonych, transportowany jest głównie w postaci jonów HC0₃~. Regulacja oddychania odbywa się automatycznie w ośrodku znajdującym się w rdzeniu przedłużonym.

71